Gần đây, có nhiều bạn thắc mắc nên bắt đầu ăn dặm cho bé bằng bột ăn dặm làm sẵn hay cháo tự nấu? Có nhiều bạn còn chia sẻ là: tốt nhất nên bắt đầu bằng bột ngọt từ 4 tháng tuổi trước, sau đó chuyển dần sang bột mặn. Tuy nhiên, hướng dẫn của Hiệp hội dinh dưỡng Anh, Viện Nhi khoa của Mỹ cùng các cơ quan y tế nhiều nước nói gì về hướng dẫn ăn dặm và bột ăn dặm hay thức ăn dặm làm sẵn? Có một số khái niệm cần đính chính từ góc độ khoa học.
1. Cho bé ăn bột ngọt trước, bột mặn sau?
Trong hướng dẫn dinh dưỡng chính thống không có khái niệm bột ngọt hay bột mặn, và càng không có khái niệm về thứ tự bột ngọt trước, sau đó đến bột mặn.
2. Lý do bột ăn dặm làm bé biếng ăn?
Trong nghiên cứu năm 2013, Giáo sư, bác sĩ Garcia, ĐH Glasgow (Anh) đã báo cáo: Các bột ăn dặm hoặc thức ăn dặm làm sẵn dành cho bé từ 4 tháng tuổi trên thị trường chứa nhiều gia vị, đặc biệt đường hoặc muối. Việc cho bé ăn một hỗn một hỗn hợp gồm nhiều thành phần như bột ăn dặm bán sẵn khi bé bắt đầu ăn dặm, sẽ làm các bé khó chấp nhận được nhiều vị khác nhau. Sau một thời gian ngắn, bé sẽ nhận thức được "sự khó chịu của việc này" và sẽ biểu hiện "ngậm miệng" hay "quay đầu, chán ăn, thậm chí không thèm ăn" - biểu hiện lâm sàng của biếng ăn xảy ra.
Bên cạnh đó, một báo cáo trong tập san y khoa Food Digestion năm 2012 của Giáo sư, bác sĩ Nhi khoa Abrahamse đã giải thích là: Vì hệ thống tiết enzyme tiêu hóa của các bé chưa hoàn thiện cho đến 12 tháng tuổi nên giai đoạn bắt đầu ăn dặm khoảng 4 -6 tháng tuổi, một số enzyme tiêu hóa protein, chất béo và thậm chí một số tinh bột là chưa hoàn thiện, chưa đáp ứng cho việc ăn một lượng nhiều loại thức ăn một lúc. Một số vấn đề về việc tiêu hóa kém của các bé (như khó chịu, đầy hơi) khi ăn hỗn hợp thức ăn trên sẽ làm bé mất hứng thú với việc ăn dặm (thực tế những triệu chứng đó bé phải chịu đựng một mình, mẹ bé không hề biết vì bé không có cách nào thể hiện cho mẹ biết được và bé cảm thấy thực sự khó chịu). Điều này rất dễ hiểu tại sao khi bé lớn hơn, bé sẽ phản ứng "không thèm ăn, ngậm miệng".
3. Lý do bột ăn dặm làm bé có nguy cơ thiếu chất dinh dưỡng?
Giáo sư, bác sĩ Wright, bệnh viện Yorkhill (Anh) cũng cho thấy: Thành phần dinh dưỡng trong các bột ăn dặm hay thức ăn dặm làm sẵn này là ít hơn so với thức ăn dặm tự nấu, đặc biệt ít hơn gấp 2 lần hàm lượng chất đạm so với thức ăn dặm tự nấu, do đó, các bé có nguy cơ thiếu chất dinh dưỡng nếu dùng bột ăn dặm hay thức ăn dặm làm sẵn lâu dài.
Giáo sư, bác sĩ Garcia đã kết luận thêm: Các bé 4-6 tháng không nên dùng bột ăn dặm vì thời điểm này, sữa vẫn luôn là dinh dưỡng tốt nhất. Việc sử dụng bột ăn dặm không mang lại lợi ích dinh dưỡng mà còn gây nguy cơ biếng ăn do rối loạn vị giác (do bé ăn nhiều vị và thành phần) hoặc nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng cho sự phát triển là rất cao.
Cả Garcia và Wright đều kết luận rằng, việc giới thiệu bột ăn dặm bán sẵn cũng không giúp bé quen với cấu trúc thức ăn hay mùi vị thức ăn. Việc đa mùi vị thức ăn từ bột ăn dặm hoặc thức ăn dặm làm sẵn sẽ làm bé rối loạn vị giác và mùi vị thức ăn. Do đó, bé sẽ khó chấp nhận thức ăn riêng lẻ. Khi bạn chuyển từ bột ăn dặm sang cho bé ăn cháo với cà rốt chẳng hạn, bé sẽ không thể chấp nhận mùi mới và không biết mùi cà rốt.
4. Hướng dẫn thực hành dinh dưỡng ăn dặm?
Theo hướng dẫn hiện hành, các bé chỉ nên bắt đầu ăn dặm lúc 6 tháng tuổi hoặc ít nhất là 5,5 tháng tuổi (thường các hướng dẫn cho bé châu Á). Do đó, huyền thoại về ăn dặm với bột ngọt lúc 4 tháng tuổi, sau đó chuyển sang bột mặn nên cần dừng lại. Tôi khuyên, cha mẹ nên đủ sáng suốt để đợi các bé ít nhất 5,5 tháng tuổi hãy suy nghĩ đến việc ăn dặm. Và sau đây là hướng dẫn ăn dặm chính thống từ các cơ quan y tế các nước:
Hiệp hội dinh dưỡng của Anh ghi rõ: "Cho bé ăn dặm nên bắt đầu bằng một món cho 3 ngày, sau đó mới giới thiệu món khác, nên bắt đầu với tinh bột đơn (ví dụ như gạo), sau đó là rau, củ, thịt". Điều này cũng được ghi trong Hướng dẫn dinh dưỡng cho nhi khoa của Viện nhi khoa của Mỹ năm 2014, trang 131.
Trong báo cáo Hướng dẫn của Viện nhi khoa Canada, trang 254 cũng ghi: "Trong 2-3 tuần đầu tiên ăn dặm, nên giới thiệu chỉ một loại thức ăn cho 2-3 ngày, khi bé chấp nhận, tiếp tục với chỉ một loại khác cũng 2-3 ngày, cứ thế mà tiếp tục. Sau một tuần, có thể trộn 2 loại đã chấp nhận, cũng cho bé ăn 2 ngày, rồi tiếp tục với hai loại khác cho 2 ngày".
Hướng dẫn này của cơ quan y tế các nước là giúp cho bé thích nghi với sự hoàn thiện của hệ thống tiết men tiêu hóa, giảm các triệu chứng khó chịu về tiêu hóa khi ăn dặm (nguyên nhân chính làm bé biếng ăn, quay đầu, ngậm miệng sau một thời gian dài ăn bột) và hướng dẫn này cũng giúp các bé từng bước thích nghi với các loại thức ăn mới, ngăn ngừa dị ứng.
5. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên cha mẹ điều gì?
Sữa vẫn là dinh dưỡng tốt nhất trước 6 tháng và hãy đợi bé đúng độ tuổi ăn dặm mới bắt đầu giới thiệu thức ăn dặm cho bé. Hãy bắt đầu với việc tự làm thức ăn dặm: bắt đầu với tinh bột đơn (ví dụ cháo), rau củ, chuối, bơ, thịt, lòng đỏ trứng... Khi giới thiệu nên bắt đầu từng món, sau đó kết hợp 2 món, rồi 3 món. Từ Từ từng bước sẽ không làm bé biếng ăn và giúp bé quen với cấu trúc, mùi vị thức ăn tốt hơn.
Bác sĩ Anh Nguyễn
Đại học Worcester, Anh