Đối với Zhang Yu, Tết Trung thu năm nay thật im ắng. Cô gái 25 tuổi, đang sống ở Thượng Hải, đã chọn dành kỳ nghỉ này chỉ với bố mẹ và chị gái ở quê nhà Sơn Đông, phía đông Trung Quốc, bỏ qua những buổi họp mặt gia đình lớn truyền thống.
10 năm sống xa đại gia đình khiến Zhang trở nên xa cách, đến mức cô cảm thấy hầu hết họ đều là những người xa lạ. "Tôi hài lòng khi sống cuộc sống riêng mà không can thiệp vào cuộc sống của họ", Zhang nói với Sixth Tone, chấp nhận lập trường lạnh lùng nhưng thoải mái.
Cũng ở độ tuổi 20, Saumy Chen lại có cách tiếp cận quyết liệt hơn. Cô thông báo với tất cả họ hàng bên nội rằng cô sẽ dứt khoát cắt đứt quan hệ với họ, ngoại trừ một người anh họ. Tuyên bố của Chen được đưa ra trong một nhóm nhắn tin gia đình trong lúc tức giận và thất vọng. Sau đó, cô xóa họ khỏi danh bạ.
"Đây là thời điểm thích hợp để nói lời tạm biệt với tất cả những cuộc tranh cãi đó", Chen nói với Sixth Tone, đề cập đến sự thù hận lâu dài mà cô phải chịu đựng với gia đình từ khi còn nhỏ.
Trên khắp Trung Quốc hiện nay, giới trẻ đang ngày càng xa cách người thân, rời xa nỗ lực duy trì mối quan hệ gia đình của thế hệ cha mẹ họ.
Xu hướng ngày càng tăng nhằm xác định lại mối quan hệ gia đình, đặc biệt trong thế hệ 9X. Những người trẻ như Zhang đang dần chấp nhận khoảng cách này, trong khi những người khác như Chen dứt khoát cắt đứt quan hệ vì chúng không còn quan trọng nữa.
Sự chuyển biến này, được gọi là duanqin hay "mối quan hệ họ hàng bị rạn nứt", đã thu hút chú ý hồi tháng 5, sau khi một bài đăng của tạp chí Sanlian Lifeweek được chia sẻ rộng rãi. Bài đăng thu hút hơn 145.000 lượt thích và 1.400 bình luận trên nền tảng Weibo, nêu bật sự phân chia thế hệ. "Mối quan hệ họ hàng mà thế hệ đi trước bỏ thời gian, công sức, tiền bạc để duy trì không được thế hệ trẻ đánh giá cao. Họ có xu hướng tránh so sánh và xung đột với người thân", bài đăng ghi rõ.
Một cuộc thăm dò đã được thêm vào bài đăng nhằm tìm hiểu lý do đằng sau việc không quan tâm, thăm hỏi gia đình. Gần một nửa trong số 116.000 người được hỏi coi đó là điều bình thường, vì họ có sự tiếp xúc hàng ngày ở mức tối thiểu; trong khi 43% tin rằng một số người thân chỉ đơn giản là "không đáng để ghé thăm". Chủ đề này gần đây lại nổi lên khi một cô gái trẻ quyết định xa cách các thành viên trong gia đình để điều trị chứng trầm cảm đã lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội.
Hu Xiaowu, phó giáo sư tại Đại học Nam Kinh, đã lưu ý đến xu hướng gia tăng của duanqin trong một bài luận năm 2022, trong đó ông nhấn mạnh sự phổ biến ở những người sinh ra trong những năm 1990 và 2000.
"Trong khi các thế hệ sau thập niên 70 và sau 80 vẫn quan tâm, nhớ đến họ hàng dù thiếu liên lạc do xa cách lâu ngày và lịch trình bận rộn, thế hệ 9X và sau 2000 lại mất kết nối với người thân cả về hành vi và cảm xúc", Hu nói với Sixth Tone.
Bài luận của Hu bao gồm một cuộc khảo sát, trong đó tiết lộ hầu hết những người dưới 30 tuổi hiếm khi liên lạc với người thân. Ngoài ra, không có sự tiếp xúc thường xuyên nào với người thân được ghi nhận ở những người dưới 18 tuổi, so với 19% những người ở độ tuổi 40 và 25% những người trên 50 tuổi.
Zhang coi mối quan hệ ngày càng yếu đi giữa cô với anh em họ là sự phản ánh khoảng cách giữa cha cô và anh chị em, những người đã di cư đến nhiều thành phố ở Sơn Đông để lập gia đình. Những chuyến về quê thăm ông bà hàng năm trong dịp Tết Nguyên Đán đã giảm dần sau khi ông nội cô qua đời cách đây một thập kỷ.
"Họ không quen với việc giữ liên lạc thường xuyên và là đàn ông, họ thường ngần ngại bày tỏ cảm xúc", Zhang nói. Điều này càng thể hiện rõ khi gia đình cô biết tin về cái chết và đám tang của người dì lớn tuổi nhất thông qua bên thứ ba mà không được mời đến dự lễ tang.
Chang Qingsong, phó giáo sư tại Trường Xã hội học và Nhân chủng học của Đại học Hạ Môn, nói rằng việc thu hẹp quy mô gia đình và sự xuất hiện các cấu trúc gia đình mới, như hộ gia đình có cha mẹ đơn thân hoặc hộ gia đình có thu nhập kép không con cái, đã góp phần vào tình trạng gia đình xa cách trong một xã hội đô thị và di cư.
Chang cho biết: "Điều này không chỉ bao gồm sự xa cách về mặt vật lý và giảm gặp mặt trực tiếp mà còn xa cách về cảm xúc chủ quan, chẳng hạn như cảm giác xa lạ và không tin tưởng vào người thân, dẫn đến giảm khả năng tương tác".
Đô thị hóa ở Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi trong ba thập kỷ qua, đạt 65% vào năm 2022. Và số người di cư trong nước cũng tăng mạnh, đạt 376 triệu vào năm 2020 - tăng mạnh từ 6,5 triệu vào năm 1982 và 221 triệu vào năm 2010.
Đầu những năm 2000, thuật ngữ "thế hệ trôi dạt" được dùng để mô tả những người lao động trẻ nhập cư không còn ưu tiên kết nối với gia đình và quê hương. "Trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng của những mối quan hệ thứ yếu như bạn bè, đồng nghiệp ngày càng gia tăng. Ngày càng có nhiều người có xu hướng ưu tiên kết bạn hơn dành thời gian cho người thân", Chang giải thích.
Yin Zitian, một sinh viên 23 tuổi thích nói chuyện với bạn bè qua mạng xã hội hơn tham dự các buổi họp mặt gia đình, cho biết: "Internet đã cách mạng hóa các tương tác xã hội". Yin chỉ gặp gia đình trong các kỳ nghỉ hoặc đám cưới, giải thích rằng sự dè dặt của cô bắt nguồn từ quá khứ từng trải qua những cuộc gặp gỡ tiêu cực sau khi cha mẹ cô ly hôn và thái độ chỉ trích của người thân trước những lựa chọn trong cuộc sống của cô.
Trong khi đó, Zhang cho biết cô cảm thấy như mình đang đóng vai một đứa trẻ hoàn hảo khi gặp gỡ người thân. Cô coi những cuộc tụ tập này như một "cuộc chiến vô hình", nơi các bậc cha mẹ khoe khoang về thành tích của con cái họ, điều này càng ngăn cản cô tìm kiếm mối liên hệ thực sự với người thân mình.
Trong một cuộc thăm dò khác trên Weibo, hơn 40% trong số 190.000 người được hỏi cho rằng "xung đột ý tưởng" là nguyên nhân chính làm suy yếu mối quan hệ gia đình, với gần một phần tư tin họ có thể sống tốt nếu không có những kết nối này. Trên ứng dụng phong cách sống Xiaohongshu, người dùng thường xuyên thảo luận về những người họ hàng hống hách và chia sẻ chiến lược về cách quản lý những mối quan hệ này dưới hashtag "những người thân khó chịu" đã thu hút hơn 130 triệu lượt xem.
Trong một cuộc phỏng vấn với báo Young Finance, giáo sư Hu lưu ý rằng mặc dù áp lực gia đình là phổ biến ở mọi thế hệ, giới trẻ ngày nay cảm nhận nó sâu sắc hơn cha mẹ họ. Nhưng thay vì tiếp thu sự tiêu cực hoặc tìm kiếm sự đồng cảm, họ đối mặt với áp lực một cách quyết đoán hơn, thường là thông qua internet.
Nhớ lại cuộc tranh cãi nảy lửa xảy ra sau quyết định cắt đứt quan hệ gia đình, Chen coi hành động của cô là một hình thức tự vệ cần thiết sau nhiều lần đau khổ về tinh thần. "Có lẽ thế hệ chúng tôi đang ở trong một tình thế khó xử. Chúng tôi biết nguyên nhân cốt lõi của nhiều vấn đề, nhưng về khách quan, chúng tôi có thể không giải quyết được chúng", cô giải thích. Mặc dù một số người thân đã xin lỗi nhưng Chen cảm thấy họ chưa bao giờ thực sự hiểu được mối lo lắng của cô.
"Ở một mức độ nào đó, chúng tôi hơi ích kỷ khi tập trung nhiều hơn vào bản thân và không học cách quan tâm nhiều đến người khác", Yin trầm ngâm, cho rằng đó là di sản của chính sách một con. Là con một, nhiều người đã quen nhận được sự quan tâm hoàn toàn của cha mẹ, điều này có thể khiến họ không đánh giá cao các mối quan hệ gia đình rộng lớn hơn.
Nhưng không phải tất cả các người trẻ đều cảm thấy tách biệt như vậy. Theo Yin, một số bạn bè của cô vẫn duy trì liên lạc thường xuyên với đại gia đình. Tuy tôn trọng sự gần gũi đó, Yin không cảm thấy áp lực buộc phải thay đổi cách tiếp cận. Cô nhận xét: "Việc ngắt kết nối không nhất thiết là một điều xấu".
Giáo sư Hu cho rằng mối lo ngại của xã hội về sự xa cách trong gia đình có thể đã bị cường điệu hóa vì nó không gây tổn hại đáng kể cho xã hội. Ông tin những thay đổi trong tương lai, đặc biệt sau khi chính phủ nới lỏng chính sách một con, hoặc những thay đổi về dịch chuyển xã hội, có thể khôi phục lại mối quan hệ gia đình chặt chẽ hơn một cách tự nhiên.
Theo Zhang Yu, không phải tất cả các mối quan hệ đều bị cắt đứt. Năm ngoái, một người em họ đã mất liên lạc từ lâu đã tìm đến cô để nhờ hỗ trợ học hành. Zhang nói: "Có vẻ như là người trong một gia đình đã khiến thằng bé dễ dàng tiếp cận hơn. Đối với chúng tôi, việc duy trì kết nối là một lựa chọn".
Hướng Dương (Theo Sixth Tone)