Trong The Fabelmans (Tuổi trẻ huy hoàng), Steven Spielberg không kể tuần tự từng sự kiện trong đời như một cuốn phim tiểu sử hay tài liệu. Ông tập hợp, chọn lọc và hư cấu hóa những dấu ấn tuổi trẻ rồi kể lại qua nhân vật Sammy Fabelmans. Đây là tác phẩm bán tự truyện của nhà làm phim bậc thầy.
Năm 1952, trước cổng một rạp chiếu bóng tại New Jersey, Sammy hòa cùng dòng người xếp hàng xem bộ phim The Greatest Show on Earth. Lo lắng trước một trải nghiệm mới, Sammy được bố Burt (Paul Dano) và mẹ Mitzi (Michelle Williams) trấn an.
Burt, một kỹ sư điện tử, nói với con điện ảnh thực chất cũng chỉ là một hoạt động trình chiếu cơ học, là sự sắp xếp liên tục của những hình ảnh nối tiếp nhau. Trong khi, Mitzi gieo cho Sammy nhiều mộng tưởng khi cho rằng phim là những giấc mơ cả đời sẽ không thể quên.
Sau ngày đó, cuộc đời Sammy thay đổi mãi mãi. Với sự giúp sức của mẹ, tình yêu điện ảnh trong cậu bé được khơi gợi, bắt đầu từ việc quay dựng những đoạn phim nhỏ trong gia đình. Qua The Fabelmans, Steven Spielberg dẫn người xem chứng kiến hành trình ông tiếp cận với điện ảnh, cũng như những yếu tố đã tác động đến phong cách làm phim sau này của ông.
Mở đầu phim, trong khi Burt liên tục truyền đạt đến con trai những thông tin về phương thức vận hành máy móc và tốc độ khung hình, Mitzi khơi dậy trong cậu những điều diệu kỳ trải nghiệm điện ảnh mang đến. Sự đối lập trong tư tưởng của cả hai đã hình thành một đạo diễn luôn tạo ra những tác phẩm vừa mang tính kỹ thuật cao, vừa chất chứa nhiều cảm xúc. The Fabelmans là thước phim đạo diễn Steven Spielberg dành để tri ân những người đã nuôi dưỡng tình yêu điện ảnh trong ông.
Burt và Mitzi cùng ba người con tạo nên một gia đình hạt nhân chung sống hạnh phúc. Tuy nhiên, từng thành viên tồn đọng nhiều vấn đề cá nhân. Burt là một người cha hiền lành, cầu tiến nhưng quá chăm lo công việc, thường xuyên vắng nhà và ít để ý đến hạnh phúc chung. Mitzi lại là hình mẫu của những người phụ nữ nội trợ thập niên 1950, từ bỏ ước mơ nghệ thuật để chăm lo cho gia đình nhưng vẫn luôn nung nấu khát khao cháy bỏng. Sammy đứng giữa ranh giới phải lựa chọn kỳ vọng của gia đình và giấc mơ điện ảnh của bản thân.
Với The Fabelmans, Steven Spielberg cởi mở hơn bao giờ hết khi lần đầu trải lòng về những rạn nứt trong gia đình mình. Cuộc ly hôn của Burt và Mitzi đã tác động to lớn xuyên suốt sự nghiệp của đạo diễn lừng danh. Họ là hình mẫu hiếm hoi về một gia đình ổn định nhưng cuối cùng tan vỡ vì những đấu tranh nội tâm của từng người. Ẩn dưới thân phận Sammy thay vì tạo nên một bộ phim tài liệu về đời mình, Steven Spielberg tự cho bản thân ông cơ hội để tái định hình quá khứ và xây dựng góc nhìn cảm thông với quyết định của ba mẹ.
Hơn 50 năm làm nghề, Steven Spielberg đã tiếp cận đủ mọi thể loại phim, từ dòng nghệ thuật đến thương mại, từ dự án nhỏ đến bom tấn, từ sử thi đến khoa học viễn tưởng. Ở hình thức nào, người xem vẫn nhận ra những hình ảnh và chủ đề quen thuộc, đặc biệt là về gia đình, trong phim của Steven. The Fabelmans là nơi vị đạo diễn dùng để giải mã sợi chỉ xâu chuỗi toàn bộ tác phẩm của ông.
1941 và Saving Private Ryan là cái nhìn của cha ông về Thế chiến thứ hai. Sự vắng bóng của người cha cùng hình tượng người mẹ với tâm lý phức tạp là những điều giới mộ điệu dễ dàng bắt gặp trong Close Encounters of the Third Kind, E.T. the Extra-Terrestrial hay Catch Me If You Can.
Dù là hồi ký, bán tự truyện hay tác phẩm tri ân, về bản chất, The Fabelmans là một bộ phim tuổi trưởng thành (coming-of-age), kể về hành trình thay đổi của một cậu bé dần trở thành một người đàn ông.
Tại New Jersey, Sammy có một tuổi thơ êm đềm và đa màu sắc khi cùng các thành viên trong gia đình thực hiện những đoạn phim ngắn. Sau đó, do tính chất công việc của Burt, gia đình chuyển đến Arizona rồi lại đến California. Mỗi lần chuyển nhà gieo vào tâm trí Sammy những chuyển biến quan trọng. Rạn nứt trong gia đình càng hiện rõ, niềm đam mê điện ảnh của cậu bé càng lớn.
Ở Arizona, khi đã trở thành một thiếu niên, Sammy tiếp tục say mê quay dựng phim cùng những người bạn hướng đạo sinh. Dù ủng hộ con trai, Burt vẫn cho rằng làm phim là một sở thích hơn là một nghề nghiệp để kiếm kế sinh nhai và mong muốn cậu tìm kiếm một công việc ổn định hơn. Cũng tại đây, thông qua cuộc trò chuyện với ông chú Boris, Sammy mang nhiều suy ngẫm riêng về việc dấn thân vào con đường nghệ thuật đơn độc.
Câu chuyện ở California lại đề cập đến thân phận Do Thái của đạo diễn Steven Spielberg. Sinh sống và học tập tại một môi trường mới, cậu bé với thân hình bé nhỏ thường xuyên bị bắt nạt bởi gốc gác tôn giáo của mình. Cũng tại đây, thông qua cuốn phim Sammy trình chiếu ở buổi tiệc cuối năm, vị đạo diễn chứng minh điện ảnh chính là phương thức chữa lành những tâm hồn tổn thương.
Steven Spielberg chia sẻ The Fabelmans là bộ phim cá nhân nhất ông từng thực hiện. Xuyên suốt tác phẩm, khán giả bắt gặp lại những hình ảnh từng tạo nên dấu ấn trong các tác phẩm trước của ông.
Steven hồi sinh những thước phim ngắn ông từng thực hiện thời còn là một nhà làm phim non trẻ, đặc biệt là tác phẩm chiến tranh dài 40 phút mang tên Escape to Nowhere ông quay năm 13 tuổi. Sau đó, hình ảnh con đường sa mạc khô cằn qua những lần chuyển chỗ chính là bối cảnh của bộ phim điện ảnh đầu tay năm 1971 của Steven Spielberg mang tên Duel.
Khán giả gặp lại hình ảnh thế giới hỗn loạn trong War of the Worlds qua phân đoạn Mitzi lái xe chở ba con ngắm lốc xoáy. Bữa tiệc cuối phim cũng như chuyện tình của Sammy và cô bạn gái người Thiên Chúa Giáo mang dáng dấp của tác phẩm nhạc kịch West Side Story, ra mắt năm 2021.
Kết hợp cùng đội ngũ quen thuộc gồm nhà quay phim Janusz Kamiński và nhà soạn nhạc John Williams, Steven Spielberg mang đến một bộ phim quen thuộc về mặt kỹ thuật nhưng phức tạp hơn về mặt cảm xúc.
Với vai Burt, Paul Dano thành công trong việc thoát khỏi hình tượng bị đóng khung trước đây. Trong vai Mitzi, Michelle Williams tiếp tục chứng minh khả năng truyền tải tâm lý của những nhân vật mang tâm hồn vụn vỡ. Minh tinh mang đến lối diễn xuất tinh tế cùng phong thái của người phụ nữ Hollywood xưa.
Gabriel LaBelle thể hiện rõ triển vọng của một diễn viên tiềm năng. Không lặp lại hoàn toàn hình bóng của Steven Spielberg, Gabriel xây dựng hình tượng Sammy có một đời sống độc lập cùng sự say mê điện ảnh dạt dào.
Tại lễ trao giải Quả Cầu Vàng hồi tháng 1, The Fabelmans đoạt giải "Phim chính kịch xuất sắc", trong khi Steven Spielberg giành tượng vàng ở hạng mục "Đạo diễn xuất sắc". Trong lễ công bố đề cử Oscar lần thứ 95, bộ phim nhận về 7 đề cử, trong đó có hạng mục "Phim hay nhất". Phim hiện chiếu rạp ở Việt Nam.
Đỗ Hoàng