Một ngày mưa phủ đầy khuôn viên trường giáo dưỡng số I Ninh Bình, những đứa trẻ lớn nhỏ kéo về sau buổi lao động. Chúng xếp thành nhiều hàng, chia từng tốp và để cho một số "đàn anh" kiểm tra trước khi vào khu nội trú. Trong tốp thiếu niên mặc đồng phục quần xanh lá cây, một cậu thiếu niên cao nổi trội hơn nhóm bạn, đó là Hùng (17 tuổi, trú ở phường Phúc Tân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). Hùng bị đưa vào trường giáo dưỡng vì tội cướp giật tài sản.
Hùng rụt rè trong cuộc tiếp xúc với phóng viên. Cậu thiếu niên có đôi mắt to, ướt át khiến người đối diện không nghĩ cậu từng là nỗi hoang mang cho nhiều người chạy xe trên cầu Long Biên, Hà Nội. Hùng không nhớ hết những vụ giật đồ từ bọc quần áo, đến điện thoại, túi xách và tiền. Câu chuyện của học viên nam này ngắt quãng, nhát gừng.
Hùng rơm rớm nước mắt bảo nhớ mẹ nhiều dù tuổi thơ bị bỏ rơi, không được quan tâm như những đứa trẻ khác cùng trang lứa. Bị đưa vào trường gần 4 tháng trước nhưng Hùng vẫn chưa nguôi nhớ cuộc sống tự do bên ngoài, nhớ mẹ, anh trai và chị gái.
Bố mất từ lúc còn nhỏ, ba chị em Hùng sống lay lắt nhờ công việc bán nước chè chén của mẹ ở chân cầu Long Biên. Cả nhà sống ở túp lều dựng tạm dưới bãi sông Hồng. Hùng chưa một lần được về quê nhưng cậu nghe mẹ bảo, quê cậu ở Thái Bình. Do hoàn cảnh khó khăn, cả nhà lên Hà Nội kiếm sống. Sau này, hai anh chị lớn của Hùng tự lo được cho bản thân họ, chỉ có một mình cậu mẹ vẫn phải nuôi.
Hàng ngày mẹ đi chợ, Hùng tha thẩn với đám bạn sống tạm ở dưới bãi. Đến tuổi đi học, cậu không được đến trường. Mẹ cậu lam lũ lo cái ăn còn khó nên con có học hành hay không bà không quan tâm đến. Khi Hùng 6-7 tuổi, một người đàn ông quê Nam Định về sống chung với mẹ. Từ ngày có "chồng mới", Hùng lại càng bị mẹ bỏ bê. Hùng thường lang thang với nhóm bạn cũng không được học hành. Hùng đi từ lúc mẹ và dượng rời khỏi nhà đến khi tối mịt.
Khi nào đói bụng, cậu tạt qua chỗ mẹ bán hàng xin cái bánh mì, bát bún riêu ăn rồi lại chạy đi chơi với nhóm bạn. Chị gái và anh trai Tuấn cũng phải làm lụng để kiếm sống nên phó thác đứa em hoàn toàn cho mẹ và dượng. Thỉnh thoảng, dượng uống rượu say, Hùng lại nhận những trận đòn roi vì đi chơi tối ngày. Bị đánh nhiều, Hùng rạn đòn không còn sợ những cái vụt, bạt tai sa sẩm của "ông bố hờ".
Những thiếu niên phạm tội bị đưa vào trường giáo dưỡng, nhiều em không biết chữ, phải học lại từ lớp 1. |
Trong số nhóm trẻ, Hùng chơi thân với một đứa bạn sống gần xóm bãi. Cậu này có gia đình và được đi học tử tế. Hai đứa kết bạn với nhau và cậu ta thường xuyên bỏ học để lang thang. Lúc có tiền hai đứa vào quán net chơi game từ sáng đến trưa.
Năm 15 tuổi, cậu bạn cũng bỏ học nên hai đứa thường xuyên đi với nhau hơn. Đang tuổi lớn, cả hai có những chi tiêu và cả chuyện yêu đương. Hùng và cậu bạn đã có bạn gái. Tiền thỉnh thoảng mẹ, chị và anh cho không đủ tiêu, cả hai đã nghĩ đến việc lấy trộm đồ, rồi giật đồ của những phụ nữ chạy xe trên cầu Long Biên.
Cả hai đợi trên cầu và chờ người đi qua sơ hở rồi ra tay giật túi xách, điện thoại. Có lần chúng cắt cả dây chun buộc hàng của một người đi máy rồi bê thùng hàng, leo qua thành cầu, trốn biệt tăm dưới xóm bãi. Khi nạn nhân phát hiện ra, chúng đã cao chạy xa bay. Có đợt chúng giật được 7 triệu đồng trong chiếc túi xách của một phụ nữ và nhảy xuống sông, bỏ trốn trong sự hô hoán của nạn nhân.
Không chỉ thực hiện các vụ cướp giật ở trên cầu Long Biên, Hùng và bạn còn mò xuống bến xe buýt ngay dốc hàng Than để ra tay. Thấy cô sinh viên nào cầm điện thoại, Hùng giật phắt rồi chuyển cho cậu bạn và lẩn trong đám đông, hoặc bỏ chạy sang bên kia đường vào chợ hoa quả Long Biên. Để nạn nhân không kịp hô hoán và tránh bị truy đuổi, Hùng mang theo cả dao nhọn để "phòng thân".
Khi hành vi bại lộ, Hùng và bạn đều bị đưa vào trường giáo dưỡng. Những ngày đầu, việc phải thích nghi với các quy định cùng sự chỉ bảo của thày cô giáo với một đứa trẻ sống không quy củ, Hùng không khỏi bỡ ngỡ. "Những ngày đầu ở đây, em nhớ nhà lắm, em nhớ mẹ và anh trai", cậu thiếu niên mắt đỏ hoe nói. Hôm mùng 5/1, chị gái cưới cũng là ngày Hùng bị các chú công an phường Phúc Tân tới đọc quyết định của Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm đưa đi trường giáo dưỡng vì tội cướp giật tài sản. Hùng không kịp đưa chị về nhà chồng.
Tuy nhiên khi kể về quãng thời gian "làm vương làm tướng" ở ngoài xã hội, trong mắt Hùng không khỏi có chút tự hào. Mỗi lần cướp được tài sản, cậu ta lại cùng đứa bạn rủ bạn gái đi ăn uống, chơi bời. Thỉnh thoảng, hai đứa đưa người yêu xuống bar ở sông Hồng uống rượu. Hùng khoe: "Có lúc em còn cắn thử thuốc lắc, thấy phê lắm".
Trong lúc nói chuyện, Hùng khoe khi vào trường, cậu đã được đi học. Hồi ở nhà, thỉnh thoảng cậu cũng tới lớp học ban đêm của các anh chị sinh viên tình nguyện dạy nhưng rồi lại bỏ. Khi đưa vào trường, đến mặt chữ, cậu cũng không nhớ. Các cô giáo đã xếp Hùng vào lớp 1, học đọc, học viết từ đầu. Giống như nhiều học viên khác, Hùng phải lao động để hiểu rõ hơn về thành quả của công sức bỏ ra, để sau này có nhận thức đúng đắn về cuộc sống của một con người khi làm việc kiếm tiền.
Thời gian đầu, cậu được phân công vào đội trồng rau. "Sau này em sẽ được học thêm nghề", Hùng cho biết. Cậu mong muốn được học nghề sửa chữa xe máy để sau khi ra trường có thể nuôi được bản thân. Trong lúc vội vàng để ăn trưa, Hùng chia sẻ: "Em sẽ cải tạo thật tốt, tránh không vi phạm các nội quy ở trường để được giảm bớt thời gian và để sớm về với mẹ, anh trai làm lại cuộc đời".
* Tên nhân vật đã thay đổi
Việt Dũng