Năm 1960, sinh viên trường lái John McCain trở thành phi công hải quân Mỹ và bắt đầu tham chiến tại Việt Nam.
Năm 1967, máy bay của McCain trúng đạn của quân đội Việt Nam, phi công Mỹ này gãy tay và chân khi nhảy dù xuống hồ Trúc Bạch. Ông thành tù binh chiến tranh tại Hà Nội.
Ngày 14/3/1973, McCain cùng nhiều tù binh Mỹ được trả tự do theo thỏa thuận ngừng bắn giữa hai chiến tuyến.
Hai thập kỷ sau, cựu binh McCain là nghị sĩ đảng Cộng hòa và cùng John Kerry của phe Dân chủ vận động tích cực cho bình thường hóa quan hệ Mỹ - Việt Nam. Năm 1994 đánh dấu mốc lịch sử cho nỗ lực của họ khi thượng viện phê chuẩn đề xuất gỡ bỏ cấm vận Việt Nam của hai chính khách ''John''.
Cố tổng thống Mỹ Nixon (trái) vinh danh McCain trở về từ Việt Nam năm 1973 tại Bộ Ngoại giao nước này. Ảnh:U.S. Navy.
Năm 2009, Thượng nghị sĩ John McCain trở lại di tích nhà tù Hỏa Lò ở Hà Nội, nơi ông từng bị giam giữ 5 năm trong thời gian chiến tranh. Năm trước đó, ứng viên 72 tuổi của phe Cộng hòa thất bại trước đại diện đảng Dân chủ Barrack Obama khi tranh cử tổng thống Mỹ.
Cựu ứng viên tổng thống Mỹ từng bị giam giữ 5 năm ở nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội, thăm lại di tích này năm 2009. Ảnh: BBC.
Tháng 8/2014, Thượng nghị sĩ ghé Hà Nội trước thềm kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ song phương Việt - Mỹ. Ông đến bàn về an ninh khu vực, thương mại và nhân quyền. Trước đó không lâu, Trung Quốc đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển của Việt Nam.
Cựu ứng viên tổng thống bấy giờ đề cập đến khả năng Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.
Bí thư Phạm Quang Nghị tặng bức ảnh chụp cụm tượng tại hồ Trúc Bạch để kỷ niệm chuyến thăm của thượng nghị sĩ Mỹ năm 2014. Ảnh: Vietnamnet.
Không lâu sau, tháng 5/2015, John McCain dẫn đầu đoàn thượng nghị sĩ Mỹ thăm Việt Nam trong hai ngày để hội kiến Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng. Chính trị gia Mỹ khi ấy bày tỏ sự ủng hộ quan điểm của Việt Nam trong vấn đề Biển Đông.
Chỉ hơn một tháng sau, ông Nguyễn Phú Trọng có chuyến thăm đầu tiên lịch sử của một Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam tới Mỹ, ở thời điểm diễn ra các hoạt động kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ hai nước. Tiếp đón ông Trọng tại trụ sở Quốc hội Mỹ, Thượng nghị sĩ McCain bấy giờ khẳng định Washington muốn tăng cường hợp tác an ninh, quốc phòng với Việt Nam.
Ông McCain gặp ông Nguyễn Phú Trọng năm 2015, trong chuyến thăm đầu tiên của một Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam tới Mỹ. Ảnh: AFP.
Tháng 6/2017, Thượng nghị sĩ Cộng hòa thăm tàu chiến Mỹ USS John S. McCain, đặt theo tên ông nội và cha mình, tại Cảng quốc tế Cam Ranh.
Sau chuyến thăm, ông McCain hứa đề xuất với quốc hội và chính phủ Mỹ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam xử lý môi trường ô nhiễm chất độc da cam/dioxin, khắc phục hậu quả chiến tranh, hợp tác bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải và tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn.
John McCain đến Việt Nam lần cuối vào tháng 6/2017 và được chẩn đoán ung thư ác tính tháng sau đó. Ảnh: Đại sứ quán Mỹ.
Đây là lần cuối cùng ông đặt chân đến Việt Nam. Tháng 7/2017, Thượng nghị sĩ được chẩn đoán mang u não ác tính và không qua khỏi một năm sau. Ngày 29/8 tới là sinh nhật lần thứ 82 của ông.
Quốc Việt
