Năm ngoái, công ty khởi nghiệp có giá trị nhất thế giới ByteDance bị siết chặt từ mọi phía. TikTok bị chính quyền Trump đưa vào tầm ngắm, buộc ByteDance của Trung Quốc bán lại TikTok cho công ty Mỹ. Tiktok Ấn Độ bị chính quyền nước này đưa vào danh sách đen do những căng thẳng địa chính trị giữa Bắc Kinh và New Delhi. Tại Trung Quốc, ByteDance cũng "nơm nớp lo sợ" khi chính quyền tiến hành các cuộc điều tra nhằm giảm sức ảnh hưởng của các tập đoàn công nghệ lớn nước này.
Đối mặt với tất cả những trở ngại và khó khăn trên, ByteDance vẫn tiếp tục phát triển. Hiện nhà sáng lập Zhang Yiming, 38 tuổi, là một trong những người giàu nhất thế giới khi ByteDance vượt mức định giá hơn 250 tỷ USD ở thị trường thứ cấp (private market). Zhang, người sở hữu khoảng 1/4 cổ phần ByteDance, có thể nắm giữ khối tài sản 60 tỷ USD, sánh ngang những tỷ phú giàu nhất Trung Quốc như Pony Ma của Tencent Holdings Ltd., ông trùm nước đóng chai Zhong Shanshan hay các thành viên của gia tộc siêu giàu Walton và Koch của Mỹ, theo Bloomberg.
Nhà sáng lập TikTok Zhang Yiming. Ảnh: Bloomberg.
Doanh thu của ByteDance, công ty sở hữu ứng dụng tạo video ngắn Douyin (tại Trung Quốc), TikTok (tại nước ngoài) và trang tổng hợp tin tức Toutiao, đã tăng hơn gấp đôi vào năm ngoái sau khi mở rộng ra ngoài lĩnh vực kinh doanh quảng cáo cốt lõi sang các lĩnh vực như thương mại điện tử và trò chơi trực tuyến. ByteDance đang cân nhắc việc chào bán cổ phiếu của một số công ty con ra công chúng.
"Zhang là người nổi tiếng với tư duy dài hạn và không dễ bị nản lòng trước những thất bại ngắn hạn. Anh ấy đang xây dựng một doanh nghiệp toàn cầu lâu dài", Ma Rui, đối tác của công ty đầu tư mạo hiểm Synaptic Ventures nhận xét về nhà sáng lập Zhang Yiming.
Định giá tăng đột biến
Trong vòng gọi vốn cuối cùng, ByteDance đã đạt mức định giá 180 tỷ USD. Theo CB Insights, con số này tăng từ 20 tỷ USD vào khoảng ba năm trước. Nhưng trên thị trường tư nhân, một số nhà đầu tư gần đây đã yêu cầu mức định giá tương đương 350 tỷ USD để chia cổ phần của họ. Theo South China Morning Post, giá trị của ByteDance thậm chí còn ở mức 400 tỷ USD. Điều đó có nghĩa Zhang sở hữu khối tài còn lớn hơn con số 60 tỷ USD. Đại diện của ByteDance đã từ chối bình luận về vấn đề này.
Đây là thời điểm nhạy cảm tại Trung Quốc khi chính phủ tìm cách kiềm chế các tập đoàn quyền lực nhất của đất nước và những người sáng lập. Nổi bật nhất chính là trường hợp của Jack Ma. Sau khi chính quyền mở cuộc điều tra chống độc quyền, các nhà quản lý đã phạt Alibaba số tiền kỷ lục 2,8 tỷ USD. Trước đó ngân hàng trung ương Trung Quốc đã ra lệnh Ant Group của Ma phải hoãn IPO và tái cơ cấu chỉ hai ngày trước khi hãng tài chính công nghệ này lên sàn.
Mặc dù chưa có dấu hiệu ByteDance sẽ là mục tiêu tiếp theo của chính quyền nhưng sự thống trị của nó trên mạng xã hội cũng khiến công ty này nằm trong diện quan sát.
Sinh năm 1983 tại thị trấn Long Nham, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc, Zhang là con một trong gia đình công chức. Zhang học lập trình tại Đại học Nam Đài ở Thiên Tân. Thời đi học, Zhang đã nổi tiếng trên diễn đàn trực tuyến của trường với nghề sửa chữa máy tính cho các bạn cùng lớp và gặp gỡ người vợ tương lai của mình. Sau khi tốt nghiệp, Zhang gia nhập Microsoft trong một thời gian ngắn, nhưng bỏ việc vì cho rằng công việc này quá nhàm chán. Trong một lần phỏng vấn, Zhang cho biết thường "làm việc nửa ngày và đọc sách nửa ngày". Sau đó Zhang phát triển một số dự án kinh doanh, bao gồm cả một cổng thông tin tìm kiếm bất động sản.
Bước đột phá trong sự nghiệp của Zhang đến vào năm 2012, khi sáng lập nên ByteDance trong căn hộ 4 phòng ngủ ở Bắc Kinh. Một trong những ứng dụng đầu tiên của ByteDance là Neihan Duanzi sử dụng trí thông minh nhân tạo để kết nối các thành viên phù hợp với sở thích của từng người. Sau đó Zhang phát triển ứng dụng tổng hợp tin tức Toutiao trước khi tạo ra ứng dụng tạo video ngắn TikTok và Douyin. ByteDance đã thu hút các nhà đầu tư tên tuổi như SoftBank Group Corp., Sequoia Capital và Susquehanna International Group, khiến nó trở thành công ty khởi nghiệp internet Trung Quốc hiếm hoi không phụ thuộc vào các gã khổng lồ công nghệ Tencent và Alibaba.
Một trong những nhà đầu tư sớm nhất ủng hộ Zhang là Susquehanna. Công ty này sở hữu tới 15% cổ phần ByteDance. Công ty này lần đầu đổ tiền vào ByteDance vào đầu năm 2012, khi ứng dụng tin tức Toutiao của ByteDance mới được Zhang phác thảo trên giấy ăn.
Với việc TikTok phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ ở Mỹ và Ấn Độ, Zhang đã chú trọng hơn vào thị trường Trung Quốc khi cho ra đời từ trò chơi đến giáo dục, thương mại điện tử. Điều đó đã giúp ByteDance tăng doanh thu lên khoảng 35 tỷ USD vào năm ngoái và lợi nhuận hoạt động lên 7 tỷ USD, theo một nguồn tin thân cận nói với Bloomberg.
Các nhà đầu tư đang chú ý đến việc IPO của một số công ty con thuộc ByteDance sau khi đối thủ cạnh tranh Kuaishou Technology huy động được 5,4 tỷ USD vào tháng 2, thương vụ IPO lớn nhất trong ngành công nghệ kể từ Uber Technologies Inc. Tháng trước, ByteDance đã thuê cựu giám đốc điều hành của Xiaomi Corp là Chew Shou Zi làm giám đốc tài chính của công ty, lấp đầy khoảng trống rất quan trọng cho việc IPO của hãng dự kiến vào cuối năm nay.
Đối với Zhang, người nổi tiếng với triết lý kinh doanh "chậm mà chắc" khi ông đặt trọng tâm vào tăng trưởng dài hạn - một thông điệp mà ông đã nhấn mạnh với nhân viên trong buổi lễ kỷ niệm 9 năm thành lập công ty vào tháng trước thì mục tiêu IPO không cần phải tiến hành vội vàng.
"Hãy giữ một tâm trí bình thản, điều đó là điều nghe có vẻ dễ dàng nhưng rất quan trọng. Hãy nói những lời chân thành nhất, khi đói, hãy ăn, khi mệt, hãy ngủ", Zhang nói.
Sơn Nam (Theo Bloomberg)
