Khoảng ba tuần sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, bà Liesye Setiana buộc phải đóng cửa cơ sở kinh doanh bim bim chuối khi nguồn cung dầu ăn cạn kiệt trên khắp đất nước. Setiana đến siêu thị cách ngôi làng Baruharjo của mình hơn một giờ để mua một mẻ dầu cọ 8 lít nhằm duy trì hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, bà mẹ hai con 49 tuổi bị từ chối, khi những người bán hàng giới hạn nghiêm ngặt lượng hàng hóa mỗi người mua, từ mỹ phẩm, dầu ăn đến sôcôla.
"Tôi rất tức giận và nói với các nhân viên rằng tôi thực sự cần dầu ăn cho mục đích cá nhân, không phải để tích trữ", Setiana, người từng kiếm tới 750.000 rupiah (52 USD) mỗi ngày nhờ bán bim bim chuối, nói. "Tại sao chúng ta lại thiếu dầu ăn khi Indonesia là nước sản xuất dầu cọ hàng đầu thế giới?".
Khi xung đột giữa hai quốc gia sản xuất hạt hướng dương và ngũ cốc lớn nhất thế giới khiến các thị trường toàn cầu lo lắng, nhiều nhà sản xuất Indonesia vội vã xuất khẩu nhằm thu lợi từ việc tỷ giá tăng cao.
Cuộc chiến giành nguồn cung dầu của Setiana chỉ là một lát cắt trong cuộc khủng hoảng dầu ăn ở Indonesia. Nhiều người đã phải xếp hàng dài hàng giờ đồng hồ với những can rỗng trên tay khắp bán đảo đông dân nhất của Indonesia, Java và những nơi khác như Borneo, để chờ mua dầu ăn.
Theo truyền thông địa phương, hai người đã chết hồi tháng Ba vì kiệt sức - trong đó có một người đã xếp hàng tại ba siêu thị khác nhau, chờ đợi trong cái nóng gay gắt để mua dầu có giá lên tới 20.100 rupiah một lít.
Indonesia là nước sản xuất khoảng 60% nguồn cung dầu cọ toàn cầu, với một phần ba tiêu thụ trong nước. Ấn Độ, Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU) và Pakistan là một trong những khách hàng xuất khẩu chính của họ. Việc nguồn cung dầu ăn trong nước cạn kiệt đã buộc chính phủ Indonesia phải áp đặt lệnh cấm xuất khẩu vào tháng 4 và được dỡ bỏ vào tháng 5. Nhưng vào cuối tháng 5, giá dầu ăn bán sỉ vẫn dao động ở mức trung bình khoảng 18.300 rupiah/lít, cao hơn mục tiêu của chính phủ là 14.000 rupiah.
Giá cả tăng đột biến khiến nhiều người phải đưa ra quyết định khó khăn. Sutaryo, giống như nhiều người Indonesia khác, điều hành một nhà máy sản xuất thức ăn nhanh tại nhà ở Nam Jakarta buộc phải tăng giá bán và sa thải 4 nhân viên để duy trì hoạt động. "Sau khi giá dầu ăn tăng vọt, chúng tôi phải thông minh trong việc tính toán chi phí sản xuất loại bánh quy giòn", Sutaryo nói.
Nhu cầu vẫn chưa phục hồi, sản lượng tại nhà máy của Sutaryo giảm từ 300 xuống 100 kg mỗi ngày, và doanh thu hàng ngày giảm xuống còn 6 triệu rupiah từ mức 15 triệu rupiah trước đại dịch. Sutaryo cho biết tình hình này khác xa với sự hối hả và nhộn nhịp thời điểm cao điểm trước đại dịch của nhà máy.
Mohammad Faisal, Giám đốc điều hành Trung tâm Cải cách Kinh tế (CORE Indonesia), cho biết giá dầu ăn tăng vào năm 2021, nhưng tác động của xung đột Nga - Ukraine khiến chúng tăng lên mức cao kỷ lục. Chính phủ Indonesia hiện chuyển sang mục tiêu chủ yếu đảm bảo nguồn cung trong nước. Nhưng trong khi giá có thể giảm ở các thị trấn và thành phố của Indonesia, chúng sẽ vẫn ở mức cao với những người sống ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa như Setiana.
"Với những người có thu nhập thấp hơn, tác động là đáng kể vì đồng thời, giá cả của các mặt hàng khác cũng tăng lên", ông Faisal nói.
Bà Setiana đang đối mặt với những mối lo ngại khác. Quyết định ngừng kinh doanh và việc chồng bà bị sa thải trước đó có thể khiến gia đình không đủ điều kiện trang trải học phí cho các con. "Nếu giá các mặt hàng thiết yếu tăng, chúng tôi còn lại rất ít cho các chi phí khác", bà nói.
Sơn Nam (Theo AFP)