Gần đây, quá trình này càng được tăng tốc khi người giàu nhất châu Á Mukesh Ambani đang lên kế hoạch chi tiết cho giai đoạn sắp tới của đế chế kinh doanh Reliance Industries trị giá 208 tỷ USD. Tỷ phú 64 tuổi này tìm cách ngăn chặn cuộc chiến tranh giành quyền kế vị đã chia cắt rất nhiều gia tộc giàu có - bao gồm cả việc đã xảy ra với gia tộc của ông trong quá khứ.
Bloomberg dẫn nguồn nguồn tin thân cận cho biết tỷ phú Ambani thích kế hoạch chia cổ phần như gia đình Walton - những người thừa kế đế chế siêu thị Walmart. Khung kế hoạch có thể sẽ được công bố trong thời gian tới. Tỷ phú Ambani dự định chuyển tài sản của gia đình vào một cấu trúc tương tự quỹ. Quỹ này sẽ kiểm soát đế chế kinh doanh Reliance Industries của gia tộc Ambani.
Tỷ phú Ambani, vợ ông - bà Nita và ba con con (Akash, Isha và Anant) sẽ được chia cổ phần trong quỹ giám sát đế chế Reliance Industries và nằm trong hội đồng quản trị cùng một số người bạn thân của ông, đóng vai trò cố vấn. Dù vậy, việc quản lý phần lớn sẽ được ủy quyền cho người ngoài - những chuyên gia hàng đầu sẽ xử lý những hoạt động hàng ngày của Reliance - công ty có ảnh hưởng lớn nhất Ấn Độ. Reliance hoạt động đa ngành trải rộng từ dầu mỏ, hóa dầu đến viễn thông, thương mại điện tử và năng lượng xanh.
Từ phải sang: Tỷ phú Mukesh Ambani, con rể Anand Piramal, con gái Isha, con trai Akash, vợ Nita, con út Anant và Radhika Merchant (bạn gái Anant), tại đám cưới Akash ở Mumbai, tháng 9/2019. Ảnh: AFP
Một thế hệ tài phiệt lớn tuổi trên khắp châu Á đang vật lộn với quá trình chuyển giao quyền thừa kế cho thế hệ sau. Và Ambani - người sở hữu khối tài sản 94 tỷ USD - đang cân nhắc các lựa chọn tốt nhất và chưa ra quyết định vội vàng.
"Họ muốn tránh đi vào vết xe đổ lần nữa. Đặc biệt trong bối cảnh đại dịch khiến người ta phải suy nghĩ xem họ thực sự muốn gì", Jan Boes, Giám đốc phụ trách Quản lý Tài sản Toàn cầu UBS có trụ sở tại Singapore, chuyên giám sát các chiến lược của các quỹ gia đình ở châu Á - vùng Thái Bình Dương.
Tỷ phú Ambani chưa tiết lộ công khai bất kỳ kế hoạch rút lui khỏi công ty, nơi ông nắm giữ vị trí Chủ tịch và CEO của Reliance, nhưng các con của ông ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Phát biểu trước các cổ đông vào tháng 6 này, Ambani đã đưa ra dấu hiệu với các cổ đông rằng cặp song sinh Akash và Isha (30 tuổi) và con trai út Anant, 26 tuổi - sẽ đóng những vai trò quan trọng tại Reliance.
"Tôi không nghi ngờ gì về việc thế hệ lãnh đạo tiếp theo của Reliance, do Isha, Akash và Anant đứng đầu. Chúng sẽ làm phong phú thêm di sản quý giá này", ông Ambani nói. Những người thân cận tỷ phú cho biết ông ấn tượng cách mà gia đình thừa kế Walmart chuyển giao quyền lực sau cái chết của người sáng lập Sam Walton vào năm 1992.
Nhiều gia đình giàu có, như nhà Dumas thừa kế đế chế thời trang Hermes, hay nhà Johnson thừa kế S.C. Johnson & Son đều đưa người thân vào quản lý việc kinh doanh hàng ngày. Tuy nhiên, nhà Walton – gia đình giàu nhất thế giới - chỉ giữ quyền lực ở cấp độ hội đồng quản trị. Họ giao việc điều hành tập đoàn bán lẻ khổng lồ của Mỹ này cho các quản lý bên ngoài, từ năm 1988, khi David Glass tiếp quản vai trò Giám đốc điều hành từ Sam Walton.
Kế hoạch chuyển giao quyền lực được Sam Walton chuẩn bị rất sớm, từ năm 1953 (gần 40 năm trước khi ông qua đời), bằng cách chuyển 80% công ty gia đình cho 4 người con - Alice, Rob, Jim và John. Động thái này giúp giảm thuế thừa kế và gia đình vẫn duy trì quyền lực kể cả khi công ty phát triển thành hãng bán lẻ lớn nhất thế giới. Nhà Walton hiện sở hữu 47% Walmart thông qua Walton Enterprises và các quỹ khác của gia đình, theo Bloomberg.
"Thực tế gia đình sở hữu gần 50% công ty có nghĩa là những người quản lý mà họ thuê biết quyền lực thực sự nằm ở đâu", Nelson Lichtenstein - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việc làm, Lao động và Dân chủ tại Đại học của California, nói.
Ông Dhirubhai Ambani - nhà sáng lập đế chế Reliance - và hai con trai Anil (trái) và Mukesh. Ảnh: Raghu Rai
Tỷ phú Ambani hiển nhiên thích mô hình chuyển giao như nhà Walton để tránh cho các con ông rơi vào cuộc chiến tranh đoạt giống ông và em trai Anil cách đây hai thập kỷ. Đế chế Reliance được thành lập vào năm 1973 bởi cha của họ là Dhirubhai Ambani, đã chìm vào bất ổn vào năm 2002 khi ông Dhirubhai Ambani đột ngột qua đời và không để lại di chúc.
Ban đầu, cả hai anh em nhà Ambani hòa thuận và làm việc cùng nhau. Mukesh với tư cách là chủ tịch và Anil phó chủ tịch của Reliance. Mối quan hệ của họ căng thẳng khi người này đã đưa ra quyết định mà không có sự tham khảo ý kiến từ người kia. Mukesh khó chịu khi Anil công bố một dự án sản xuất điện mà không hỏi ý ông. Còn Anil tức giận khi Mukesh tái cấu trúc các công ty nắm giữ cổ phiếu của Reliance mà không thông qua ông. Có lúc, Anil từ chối ký vào báo cáo tài chính của Reliance, với lý do báo cáo không phản ánh đầy đủ tình hình thực tế.
Tất cả là mâu thuẫn trên của họ xuất phát từ bản chất mối quan hệ của hai anh em. Là anh cả, Mukesh coi mình là ông chủ, trong khi Anil coi mình là một đối tác bình đẳng. Mâu thuẫn chồng chất này cuối cùng đã trở thành một cuộc nội chiến ở nhà Ambani. Ba năm sau cái chết của ông Dhirubhai, mẹ của họ - bà Kokilaben, buộc phải can thiệp. Đế chế Reliance bị chia đôi, Anil nắm quyền kinh doanh mảng viễn thông, quản lý tài sản, giải trí và sản xuất điện; Mukesh giữ quyền kiểm soát các hoạt động lọc, hóa dầu, dầu khí và dệt may.
"Trải qua một cuộc chiến cay đắng với em ruột mình, Mukesh Ambani chắc chắn sẽ không muốn kịch bản này tái diễn với các con của mình", Kavil Ramachandran, người đứng đầu Trung tâm Thomas Schmidheiny về Doanh nghiệp Gia đình tại Trường Kinh doanh Ấn Độ, nói.
Những người thừa kế của Ambani sẽ tiếp quản đế chế theo cách rất khác với thế hệ cha mình. Trong hai thập kỷ nắm quyền, Ambani đã mở rộng Reliance sang nhiều mảng kinh doanh từ viễn thông đến thương mại điện tử. Kể từ năm 2016, giá trị thị trường của Reliance đã tăng hơn gấp bốn lần, trở thành công ty có giá trị nhất Ấn Độ. Ambani cũng đang tái cấu trúc doanh nghiệp để củng cố quyền kiểm soát gia đình. Cổ phần của gia đình trong Reliance đã tăng lên 50,6% từ 47,27% vào tháng 3/2019.
Theo thời gian, Reliance có thể trở thành công ty mẹ của ba mảng kinh doanh cơ bản - năng lượng, bán lẻ và kỹ thuật số - có khả năng được niêm yết trong tương lai. Vợ ông - bà Nita và các con sẽ có cổ phần bằng nhau trong công ty mẹ, giúp họ có quyền lực tương đương với các công ty niêm yết sau này. Cơ chế này sẽ ngăn chặn các rủi ro về quyền lực có thể dẫn đến tranh chấp. Gia đình Ambani cũng sẽ có nhiều tiếng nói trong việc điều hành Reliance hơn là cách gia đình Walton thực hiện tại Walmart.
"Những gì Ambani đang làm là chuyện hiếm gặp. Thông thường những người tài phiệt gia trưởng sẽ giữ chặt tất cả cho đến phút cuối cùng. Ông ấy khôn ngoan vì đã thấm bài học từ những sai lầm trong quá khứ của gia đình mình và không muốn nó lặp lại", Winnie Qian Peng – Giám đốc Tanoto về Doanh nghiệp Gia đình và Khởi nghiệp châu Á tại Hong Kong, nói.
Sơn Nam (Theo Bloomberg)
