Ông nội đã mất cách đây nhiều năm, thậm chí bố mẹ tôi cũng đã quy tiên, thế nhưng trong muôn vàn câu chuyện kỷ niệm mà mẹ tôi kể lại về ông nội, tôi nhớ nhất câu chuyện mẹ kể về việc mẹ đã đội mâm quả đi hỏi vợ (vợ hai) cho bố chồng. Câu chuyện chứa đựng tình yêu thương sâu sắc của con dâu dành cho cha chồng.
Ông nội tôi sinh ra trong một gia đình nhà Nho yêu nước mang đậm truyền thống cách mạng của một vùng quê hiếu học thuộc một huyện ngoại thành Hải Phòng. Những năm đầu thế kỷ hai mươi, như bao chàng trai yêu nước khác, ông nội để lại quê nhà người vợ trẻ và các con thơ, dấn thân vào cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.
Thương người vợ trẻ và các con dại, một đôi lần ông vẫn tranh thủ về thăm gia đình. Thế nhưng vì hoạt động bí mật, ông không thể đường đường chính chính về thăm vợ con vào ban ngày mà thường lén lút, tạt về nhà buổi đêm. Kết quả của những lần "tranh thủ" đó đã thai nghén một người chú của tôi.
Ảnh minh họa: TL. |
Oái ăm thay cái sự lễ giáo phong kiến thời bấy giờ. Khi bà nội tôi mang thai, một vài người chú, bác nhà chồng vì không chứng kiến sự "tụt tạt" thăm nhà của ông tôi nên đã cho rằng bà nội tôi "không chồng mà chửa". Vì không có chồng đỡ đần, các con còn thơ dại, cuộc sống của bà tôi gặp muôn vàn khó khăn. Cháo nấu cuộng rau muống và rau má là thực đơn thường nhật của người phụ nữ mang thai và lũ trẻ nhỏ. Sức khỏe yếu, lại thêm sự ghẻ lạnh và lườm nguýt của những người trong họ, khi bà sinh chú út, tủi thân và uất hận, bà đã bị băng huyết nặng khi sinh con trong một túp lều dựng tạm ngoài cánh đồng vì gia đình nhà chồng dứt khoát không cho sinh trong nhà. Bà đã qua đời vài tiếng sau khi đẻ, để lại một đàn con thơ mà con trưởng là bố tôi khi đó mới 10 tuổi.
Mẹ mất, bố đi làm cách mạng, bố tôi, một đứa trẻ 10 tuổi đầu, bế đứa em còn đỏ hỏn đi khắp làng xin sữa nuôi em. Tình thương của làng xã dù vô bờ bến tới đâu, trong bối cảnh làng xóm nghèo đói dưới ách thực dân Pháp, sự cưu mang của mọi người vẫn không giúp chú tôi thắng được số phận. Chú tôi ra đi cùng bà nội khi chỉ mới được nhìn cuộc đời chưa đầy 10 ngày.
Vài năm sau, khi bố tôi mới 17 tuổi, họ hàng vội vã kiếm vợ cho bố để mong có người đỡ đần bố tôi nuôi đàn em thơ dại, trong khi ông tôi vẫn tiếp tục làm cách mạng, xa gia đình và chỉ muốn ở vậy nuôi con mà không mảy may ý định đi bước nữa. Mẹ tôi cùng cảnh mồ côi (ông ngoại tôi tham gia cách mạng, bị đày ra Côn Đảo và hy sinh tại đó năm 1931), nên đã thương và chăm lũ em chồng như chăm chính em ruột mình. Hơn thế, là con một nhà giáo, có chút học hành nên mẹ rất cảm phục bố chồng và hơn ai hết, bà hiểu sự cô đơn của bố chồng. Bà yêu chồng và cũng thương yêu bố chồng như cha đẻ mình. Thế là bà đã quyết tâm tìm vợ cho ông nội tôi - khi đó chưa bước qua tuổi 40.
Cuộc tìm kiếm nhanh chóng được triển khai và dừng ở một người bạn gái của mẹ tôi. Mặc dù người bạn gái bị coi là lỡ thì (thời đó con gái hai mươi mấy tuổi chưa chồng đã bị coi là "chống ề") nhưng mẹ tôi khá ưng ý. Sự cố gắng tiếp theo của mẹ tôi đó là thuyết phục ông tôi "đi bước nữa". Cuộc vận động khá cam go. Cuối cùng, ông nội tôi cũng "nhắm mắt đưa chân". Nhưng đáng tiếc là, sự cân nhắc quá kỹ do còn thương nhớ người vợ quá cố và thương đàn con thơ dại lâm cảnh mẹ ghẻ con chồng, con anh, con chúng ta, mẹ tôi và ông đã chậm một bước, dẫu rằng đã nhận được tín hiệu sẵn lòng từ phía kia.
Vào đúng ngày định mệnh đó, mẹ tôi tất tả đội mâm quả, xôi gà cùng bố chồng sang nhà gái dạm hỏi thì than ôi... Khi mẹ tôi cùng ông nội đến gần nhà gái đã thấy phía trước một đám cũng xôi gà, mâm quả, người trước, người sau đang chuẩn bị bước vào sân nhà gái. Không vượt qua được lễ giáo phong kiến, bạn gái của mẹ tôi đành "lỡ bước sang ngang" cùng người khác. Còn ông nội tôi, vì thương đàn con nên đã ở vậy từ khi mới gần 40 tuổi.
Có một gia đình được coi là hạnh phúc, suốt mấy mươi năm qua, mặc dù rất thương ông nội và luôn nghĩ số phận là do mỗi người tự định đoạt, nhưng đôi khi tôi chợt nghĩ, nếu ông nội tôi đi bước nữa, mà giả dụ chẳng may bà dì đó như mẹ cô Cám thì không hiểu bố tôi có thành đạt hay không (ông nguyên là Thứ trưởng của một Bộ) và chúng tôi liệu có được nên người như bây giờ hay không?
* Bạn có thể gửi bài tham dự cuộc thi 'Lời cầu hôn lãng mạn' về địa chỉ cuoihoi@ngoisao.vnexpress.net để nhận được quà tặng trị giá 2 triệu đồng. Thể lệ chi tiết xem tại đây.
Trần Thu Hà
(Phú Nhuận, TP HCM)