Dầu thực vật - 'Kẻ giấu mặt' gây viêm nhiễm
Các loại dầu có nguồn gốc từ hạt như dầu đậu nành, dầu ngô, dầu hướng dương và dầu hạt bông hiện diện rộng rãi trong căn bếp và bữa ăn hàng ngày. Chúng từng được xem là "lành mạnh" vì có nguồn gốc thực vật và hàm lượng chất béo bão hòa thấp.
Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng cảnh báo các loại dầu này chứa hàm lượng cao axit béo omega-6. Khi tiêu thụ vượt mức, omega-6 có thể kích thích viêm nhiễm mạn tính và gây stress oxy hóa ở gan - một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).
Tình hình càng nghiêm trọng hơn khi những loại dầu này bị đun nóng nhiều lần hoặc dùng để chiên rán. Quá trình gia nhiệt khiến dầu phân hủy, sinh ra các hợp chất độc hại như aldehyde, lipid peroxide, và hydrocacbon thơm đa vòng (PAH). Những chất này có thể làm hỏng tế bào gan, phá vỡ quá trình sửa chữa ADN và góp phần gây viêm gan, xơ hóa, thậm chí là ung thư gan.
Dầu ăn tái sử dụng - Mối nguy hiểm bị đánh giá thấp
Thói quen sử dụng lại dầu ăn sau khi chiên rán rất phổ biến. Nhưng đây chính là "chiếc vé một chiều" gây tổn thương nội tạng.
Một nghiên cứu trên chuột được công bố năm 2021 phát hiện ra việc tiêu thụ dầu được hâm nóng từ ba lần trở lên có thể gây tổn thương rõ rệt ở gan, thận, tuyến tụy và cả mô ruột. Những con chuột trong thí nghiệm này có chỉ số men gan tăng cao, stress oxy hóa và dấu hiệu tổn thương ADN. Khí thải từ dầu ăn trong nhà bếp cho thấy, phụ nữ thường xuyên hít phải khói dầu trong môi trường kém thông thoáng có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ cao gấp đôi so với những người nấu ăn trong điều kiện thông gió tốt.
Ảnh: Cleveland Clinic
Không phải dầu nào cũng xấu - Những lựa chọn an toàn hơn
Các chuyên gia khuyến cáo người tiêu dùng nên chuyển sang các loại dầu có lợi cho gan và sức khỏe tổng thể:
Dầu ô liu nguyên chất (extra-virgin olive oil): Giàu chất béo không bão hòa đơn và chất chống oxy hóa, giúp giảm mỡ gan, tăng khả năng đáp ứng insulin và chống lại stress oxy hóa. Nhiều nghiên cứu còn cho thấy loại dầu này giúp kéo dài tuổi thọ.
Dầu bơ: Tương tự dầu ô liu, có điểm bốc khói cao, phù hợp cho cả nấu nướng và chiên nhẹ.
Dầu mè ép lạnh: Giàu chất chống oxy hóa, hỗ trợ hoạt động của enzyme gan, giảm viêm và tốt cho thận.
Dầu hạt lanh, dầu óc chó: Giàu omega-3, giảm mỡ gan và viêm, nhưng nên sử dụng ở dạng sống.
Dầu cải ép lạnh (cold-pressed canola): Hàm lượng chất béo bão hòa thấp, là lựa chọn tốt thay thế bơ hoặc dầu cọ.
Dầu dừa nguyên chất: Chứa MCT (chất béo trung tính chuỗi trung bình), hỗ trợ trao đổi chất nếu dùng điều độ. Tuy nhiên, dùng nhiều vẫn có thể gây tích tụ mỡ ở gan.
Để bảo vệ sức khỏe gan và thận, các chuyên gia đưa ra một số khuyến nghị tránh sử dụng dầu hạt để nấu ăn hàng ngày, đặc biệt là chiên rán. Thay vào đó, ưu tiên dùng dầu ô liu, dầu bơ hoặc dầu mè. Không tái sử dụng dầu nhiều lần. Nếu dầu chuyển màu đục, có mùi lạ hoặc khói nhiều, nên thay mới ngay. Ngoài ra, nên giữ nhiệt độ nấu ăn ở mức vừa phải, tránh vượt quá điểm bốc khói của từng loại dầu.
Cần đọc kỹ nhãn thực phẩm chế biến sẵn, nếu thành phần ghi "dầu thực vật" mà không nêu rõ, nhiều khả năng đó là dầu hạt đã qua tinh chế. Nên cân nhắc mua dầu ép lạnh, ít qua xử lý, dù giá thành cao hơn, chúng mang lại lợi ích dài lâu cho sức khỏe.
Hướng Dương (Theo Times of India)
