Canty
(Cuốn sách của tôi)
Vẫn còn nguyên cái cảm giác như cách đây hai năm cầm quyển sách này.
Việc đọc một quyển sách, dõi theo một bộ phim hay nghe một chuyện kể, là tự nguyện bước chân vào một cuộc suy tư dài. Khi mọi thứ kết thúc, sẽ vỡ lẽ ra một số điều, bế tắc một số điều, cho đi một số cảm xúc, hài lòng và không hài lòng. Nhưng chung nhất, lằn ranh giữa hư ảo và thực tế cứ ngày một mỏng manh hơn.
Tôi chỉ thấy tác phẩm này có hàm ý hơi giống với bộ phim Thập diện mai phục. Trong một xã hội phong kiến, loạn lạc, cô gái và chàng sĩ quan Nhật chỉ là hai cá thể nhỏ nhoi như hai quân cờ trong một bàn cờ rất rộng.
Bàn cờ vây có 31x31 341 điểm nút, 170 quân trắng, 171 quân đen, mục tiêu của ván cờ là ai chiếm được nhiều "đất" hơn người đấy thắng. Nó cũng chẳng khác gì cái bối cảnh chiến tranh đang diễn ra. Tình yêu của hai nhân vật chính nó vụt trôi rất nhanh chứ không phải tác giả không khai thác hết. Hai nhân vật không nói với nhau một lời nào cho đến lúc chết, đến tên cũng không biết, họ hiểu nhau qua ánh mắt và bàn cờ.
Cờ vây có cái hay là mở đầu bằng một bàn cờ trống và người chơi tự "vẽ" nên hình thù ván cờ từ những nước đầu tiên. 341 nút đủ chỗ cho một giang sơn? Nếu ai biết chơi cờ vây sẽ thấy những mối liên hệ vô hình giữa một ván cờ với hiện thực. Cả đất nước như một bàn cờ vô hình, những quân cờ cũng chặn đánh, cũng chạy quân, cũng có quân ngồi im bình thản, có quân thí, có quân chốt... và hai người cũng không vươn được ra khỏi cái bàn cờ đấy.
Đánh cờ cũng là một cách cảm nhận thời cuộc, cũng là một cách để giải tỏa tâm lý. Ván cờ diễn ra nhiều ngày, vì vậy nó phản ánh tâm lý của kỳ thủ trong ngày hôm đó. Nó thể hiện rõ trong những bước đi.
Một quyển sách dễ đọc, nhưng người viết không dễ dãi. Ngôi thứ nhất bao giờ cũng giúp thu hẹp một cách tuyệt đối khoảng cách giữa độc giả và nhân vật. Một cô nữ sinh Trung Quốc mười sáu tuổi. Một sĩ quan Nhật Bản, người con tận tụy của Thiên Hoàng. Vô số lần chơi cờ cùng nhau ở quảng trường Thiên Phong. Ngàn ngọn gió đã lướt qua họ, tạo nên những đồng điệu và xúc cảm vô hình. Chưa một lần hỏi đến tên tuổi, thân phận, gương mặt thật của đối phương. Một cách thầm lặng, anh dõi theo tất cả những xáo động và thay đổi trong cuộc sống của cô.
Ai đó đã nói: cờ vây là người. Qua cờ vây sẽ hiểu được người. Bộ môn nghệ thuật tao nhã và cổ xưa đó, với những quân trắng và quân đen đặt xen kẽ, cạnh bên nhau, lồng vào nhau... nhưng lại là một phương thức hữu hiệu có thể xâm nhập và khám phá được kẻ đấu cờ cùng ta.
Gấp lại trang cuối cùng của Thiếu nữ đánh cờ vây, lòng tràn ngập một cảm xúc hỗn loạn. Quyển sách không yên bình. Quyển sách nói về một thời đại rối ren và tràn ngập những xung đột. Là một sự đối lập nhau hoàn toàn trong ngôi thứ nhất của đồng thời hai nhân vật mang hai thân phận trái ngược. Nhưng Sơn Táp viết đẹp là một điều không thể chối cãi.
Đẹp ở cách cô miêu tả suy nghĩ và cách nhìn nhận của một người thanh niên Nhật Bản, cái đẹp trong một tâm hồn đã thành tâm tin tưởng và nguyện chọn cái chết không do dự.
Đẹp ở cuộc sống giản đơn nhưng không yên bình của cô thiếu nữ đang ở ngưỡng giữa "trưởng thành" và "non tre".
Bên cạnh đó, còn có câu chuyện về cô gái giúp việc ở tiệm ăn Trung Hoa của đại úy Nakamura. Cô gái có đôi lông mày đen, dày, lúc nào cũng mặc màu áo đỏ, đi trên phố giống như một vệt lửa ở giữa mọi người. Cô gái mỗi buổi hoàng hôn nhập nhoạng luôn mang bánh bao nóng vừa ra lò đến cho anh. Cô gái đã vì chiếc Obi anh tặng mà sau cùng bị giết chết.
Đến Minh, nàng Geisha tập sự đã nhờ chính người đàn ông si mê cô tiến hành nghi lễ phá trinh cho mình. Sau đó một lòng bước vào thế giới thượng lưu. Ấn tượng Sơn Táp để lại cho tôi về nhân vật này đó là hình ảnh cô bé con mãi mãi ở tuổi mười sáu. Lễ phá trinh không thành, máu vấy ra trên tấm vải lụa trắng lẽ ra phải từ thân cô, lại được lấy từ tay người đàn ông cô nhờ cậy.
Mẫn, Kinh, Đường... những thanh niên Trung Hoa trẻ tuổi, giàu nhiệt huyết, một lòng muốn cống hiến cho Tổ Quốc tài năng và sức lựa của mình. Họ thành lập, gia nhập tổ chức, hoạt động cách mạng trong bóng tối. Nhưng cái chết thì phơi rành rành ra đấy dưới ánh mặt trời. Trong trường hợp này, chết là vinh quang. Sống là hèn mạt. Kinh sống vì một tình yêu dày vò, đơn phương và cháy bỏng với người con gái từng lên giường, người bạn thân nhất của mình. Đến cuối cùng, anh trở nên một kẻ dật dờ giữa thời cuộc, ngay cả việc ăn năn hối lỗi trên mộ các đồng đội cũng không đủ can đảm để làm.
Dục tính trong truyện được miêu tả không nhằm khơi gợi bất cứ điều gì. Chỉ đơn thuần là một cái gì đó hiển nhiên trong cuộc sống. Cô gái nhỏ tin rằng đó là hành động vén bức màn bóng tối nhìn ra ánh sáng. Với quân lính Nhật Bản, là cái giúp họ cảm thấy được mình vẫn còn là con người, là phương thức mang lại và duy trì sự sống. Đôi khi, cũng là hành động thiên về bản năng trong một cuộc sống không biết mình sẽ ngã xuống bao giờ.
Tổng hợp những cái đẹp riêng lẻ đó là một vẻ đẹp không phát ra từ những con chữ riêng biệt mà chỉ có thể nhận ra trên cái nhìn tổng thể đối với câu chuyện. Đẹp đến mức không hiểu vì sao thấy mình bật khóc ở những trang cuối. Có cảm giác như thế là không đủ. Có cảm giác bất lực và xuôi theo cái bối cảnh lịch sử tràn ngập những xung đột và nhiễu nhương. Có quá nhiều lý tưởng, quá nhiều bổn phận, quá nhiều nghĩa vụ và quá nhiều ngăn cách giữa hai dân tộc không cùng chung tên gọi.
Tôi thấy thích cái cách tác giả dùng ngôn ngữ độc thoại để miêu tả nội tâm bùng nổ của cả hai nhân vật. Cô gái "từng" trong sáng, ngây thơ, đầy hy vọng nhưng cũng thay đổi nhiều do cái bối cảnh thối nát, chàng sĩ quan "từng" cứng rắn với lý tưởng của mình cũng thay đổi vì chiến tranh tàn khốc... cả hai chỉ là những quân cờ mà thôi...
Họ bị đẩy ra khỏi bàn cờ chỉ vì họ là hai quân đen trắng đang cố đứng cạnh nhau...
Tôi bỗng dưng lâm vào một nỗi hoang mang và ngờ vực tột độ khi đến lúc ngồi trước máy gõ những dòng này, mới nhận ra hai nhân vật chính trong Thiếu nữ đánh cờ vây không hề có tên gọi. Các nhân vật khác đều có, chỉ họ lại không. Tôi biết gọi họ bằng gì đây? Vẫn cứ là "thiếu nữ" và "Người Lạ Mặt" giống như cách họ gọi đối phương như trong truyện? Hay phải tự mình sáng chế ra những cái tên đặc trưng nhằm dễ dàng hơn trong lúc giúp cho các bạn hiểu tôi đang nói về ai?
Phải, tôi hoang mang và ngờ vực, đồng thời bị nỗi khiếp sợ tỏa ra từ chúng làm cho xúc động. Cái chi tiết nhỏ nhặt ấy, những nhân vật không tên ấy khiến tôi có suy nghĩ sẽ không thể nào, không thể nào tìm lại được một lần nữa hai con người ấy. Điều đó khiến tôi đau lòng, và tôi khóc không kiềm chế được ở lần đầu tiên họ đối diện nhau bằng thân phận thật của mình.
"Em có nhận ra anh không?"
***
Quà tặng của Sách hay:
Mời tác giả Canty tới tòa soạn báo Ngôi Sao tại:
- Hà Nội: Tầng 4, tháp A, tòa nhà Hà Thành Plaza, số 102 Thái Thịnh, quận Đống Đa.
- TP HCM: 408 Điện Biên Phủ, phường 11, quận 10 (gặp chị Bảy)
vào 14h-17h30 các ngày trong tuần (trừ thứ bảy, chủ nhật và ngày lễ) để nhận sách tặng là cuốn Trẻ con phố Hàng của tác giả Bạch Ngọc Hoa.