Kể từ khi Trung Quốc bắt đầu khuyến khích các cặp vợ chồng sinh thêm con, số ca sinh vẫn tiếp tục giảm trong nhiều năm. Để đối phó với thực trạng này, các nhà chức trách Trung Quốc bắt đầu giảm trở ngại cho những người mẹ chưa chồng.
Trước đây, làm mẹ đơn thân không phải điều đơn giản ở Trung Quốc. Dù quốc gia không có quy định cụ thể nào về phụ nữ độc thân sinh con, nhiều người không được hưởng chế độ chăm sóc trước sinh hoặc đăng ký sinh con tại bệnh viện công nếu không có giấy đăng ký kết hôn. Họ cũng khó tiếp cận các quỹ bảo hiểm quốc gia để nhận tiền nghỉ thai sản hoặc trợ cấp xã hội dành cho trẻ sơ sinh.
Khi nữ doanh nhân Gao Jie (Thượng Hải) phát hiện mình mang thai năm 2019, cô đã nghiên cứu chính sách của chính phủ để xem mình có những quyền lợi gì. Cô độc lập về tài chính và sẵn sàng tự nuôi dạy đứa trẻ, nhưng kết hôn vẫn là cách khả thi duy nhất để đảm bảo hai mẹ con được hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội. Vì điều này, Gao và bạn trai cũ phải vội vã đi đăng ký kết hôn. Họ không tổ chức lễ cưới và cuộc hôn nhân cũng không hạnh phúc. Năm ngoái, họ đã ly hôn.
Trong khi đó, Chris Zou, một kế toán cũng đến từ Thượng Hải, chọn con đường khác. Cô phát hiện mình mang thai vào năm 2016, ở tuổi 40. Cô quyết định sinh con. Sau khi con trai ra đời vào năm 2017, cô nộp đơn xin trợ cấp nghỉ thai sản từ quỹ an sinh xã hội mà hầu hết người lao động và người sử dụng lao động Trung Quốc phải trả.
Khi lá đơn bị từ chối với lý do cô là mẹ đơn thân, Zou đã kiện chính quyền thành phố Thượng Hải. Cô cho biết mình đã đóng tiền vào quỹ này hơn một thập kỷ. "Đó là tiền của chúng tôi, quyền của chúng tôi", cô nói.
Trong 4 năm tiếp theo, các tòa án địa phương liên tục ra phán quyết có lợi cho chính quyền địa phương và từ chối kháng cáo của cô. Đầu năm 2021, Thượng Hải mới nới lỏng các quy định về lợi ích đó. Vài tháng sau, Zou mới nhận được gần hết số tiền nghỉ thai sản của mình. Năm 2022, một số bà mẹ đơn thân khác ở Thượng Hải cũng đã nhận trợ cấp.
Bắc Kinh và một số tỉnh của Trung Quốc hiện cũng cho phép phụ nữ độc thân nhận tiền nghỉ thai sản. Trước đây, phụ nữ mang thai chưa lập gia đình bị yêu cầu phải kết hôn mới được hưởng trợ cấp, khoản tiền thay thế thu nhập bị mất trong thời gian nghỉ sinh. Tháng Một, Tứ Xuyên trở thành tỉnh mới nhất tuyên bố mở rộng một số lợi ích cho mẹ đơn thân giống những phụ nữ đã lập gia đình.
Theo các nhà nghiên cứu, chưa chắc việc nới lỏng các rào cản cho phụ nữ độc thân sẽ tạo ra sự bùng nổ số lượng trẻ em. Bởi việc sinh con ngoài giá thú không phổ biến ở Trung Quốc, dù chưa có nhiều dữ liệu. Tình huống này ở Trung Quốc có thể tương tự với các nước Đông Á khác như Nhật Bản hay Hàn Quốc, nơi các phụ nữ làm mẹ đơn thân chỉ chiếm 2-3% số ca sinh.
Yi Fuxian, một nhà khoa học tại Đại học Wisconsin-Madison, cho biết những động thái này có thể sẽ không làm tăng đáng kể tỷ lệ sinh, nhưng sẽ giảm số ca phá thai vẫn còn cao ở Trung Quốc. Ngoài ra, theo một luật sư từ lâu thúc đẩy quyền sinh sản của phụ nữ Trung Quốc, việc chính quyền địa phương nới lỏng đăng ký khai sinh gần đây không có nghĩa các bà mẹ đơn thân sẽ được đối xử tương tự các bà mẹ đã kết hôn. Ví dụ, người mẹ đơn thân làm việc tại chính phủ hoặc cơ quan nhà nước vẫn có thể bị phân biệt đối xử trong công việc, chẳng hạn như không đảm bảo được vị trí cố định hoặc thăng tiến.
Phụ nữ độc thân cũng không thể tham gia các phương pháp điều trị sinh sản do nhà nước trợ cấp. Các quy định của Trung Quốc cấm phụ nữ chưa kết hôn đông lạnh trứng trừ khi họ gặp vấn đề sức khỏe, như mắc bệnh ung thư. Năm ngoái, trong một vụ kiện cấp cao, một tòa án ở Bắc Kinh đã ra phán quyết chống lại Teresa Xu, người phụ nữ độc thân khởi kiện bệnh viện địa phương năm 2018 vì bệnh viện từ chối yêu cầu đông lạnh trứng của cô. Xu, người bước sang tuổi 35 vào tháng tới, đã kháng cáo và phiên điều trần này dự kiến sớm diễn ra. "Tôi mong công chúng chấp nhận quyền sinh con của phụ nữ độc thân", Xu nói.
Trong những năm trở lại đây, Trung Quốc đã tìm cách thúc đẩy phụ nữ đảm nhận nhiều vai trò truyền thống hơn trong gia đình, nhấn mạnh tầm quan trọng của phụ nữ với tư cách là người chăm sóc. Nhiều phụ nữ nói rằng thông điệp đó không phù hợp với suy nghĩ của họ. Một cuộc khảo sát toàn quốc về phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ do chính phủ thực hiện được công bố vào tháng Hai năm nay cho thấy trung bình, phụ nữ kết hôn lần đầu ở tuổi 26 vào năm 2020, so với tuổi 22 vào những năm 1980.
Tính cấp thiết của việc cần tăng tỷ lệ sinh càng rõ nét hơn với dữ liệu cho thấy dân số Trung Quốc đã giảm vào năm ngoái, là lần giảm đầu tiên kể từ giai đoạn đói kém vào đầu những năm 1960. Wang Feng, giáo sư xã hội học tại Đại học California, Irvine, cho biết: "Mang lại lợi ích khi sinh con cho các bà mẹ đơn thân giúp lợi ích của nhà nước và phụ nữ được hợp nhất".
Trong tháng này, Chen Bi, giáo sư tại Đại học Khoa học Chính trị và Luật Trung Quốc ở Bắc Kinh, viết trên tờ Paper (một cơ quan truyền thông có trụ sở tại Thượng Hải) rằng các chính sách mới giúp phụ nữ độc thân sinh con dễ dàng hơn là điều đáng khen ngợi. Nhưng thật đáng lo ngại nếu các chính sách này được thiết kế hoàn toàn để phù hợp với các ưu tiên của chính phủ.
Tú Anh (Theo Wall Street Journal)