Người viết quảng cáo tự do kiêm nhà hoạt động nữ quyền Chai Wanrou, 28 tuổi, cho rằng hôn nhân là một thể chế không công bằng. Giống nhiều phụ nữ trẻ ở Trung Quốc, cô là một phần của phong trào đang phát triển về tương lai không chồng, không con, đặt ra cho chính phủ một thách thức mà họ có thể phải đối mặt.
Chai Wanrou nói tại một quán cà phê ở thành phố Tây An rằng: "Bất kể bạn cực kỳ thành công hay chỉ bình thường, phụ nữ vẫn là người phải hy sinh nhiều nhất trong nhà".
"Nhiều người kết hôn ở thế hệ trước, đặc biệt là phụ nữ, đã hy sinh bản thân và sự phát triển sự nghiệp của mình mà không có được cuộc sống hạnh phúc. Sống tốt cuộc sống của chính mình ngày nay đã đủ khó khăn rồi", cô nói với Reuters.
Nhà nữ quyền Chai Wanrou tại Công viên Di sản Quốc gia Cung điện Đại Minh, ở Tây An, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, ngày 1/3. Ảnh: Reuters
Chủ tịch Tập Cận Bình năm ngoái đã nhấn mạnh sự cần thiết phải "nuôi dưỡng một nền văn hóa mới về hôn nhân và sinh con" khi dân số Trung Quốc giảm năm thứ hai liên tiếp và số ca sinh mới đạt mức thấp lịch sử. Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cũng cam kết sẽ "làm việc hướng tới một xã hội thân thiện với việc sinh con" và tăng cường các dịch vụ chăm sóc trẻ em trong báo cáo công việc của chính phủ năm nay.
Đảng Cộng sản Trung Quốc coi gia đình hạt nhân là nền tảng của sự ổn định xã hội, trong đó những phụ nữ làm mẹ nhưng chưa kết hôn bị kỳ thị và phần lớn bị từ chối các quyền lợi. Nhưng ngày càng nhiều phụ nữ có học thức, phải đối mặt với tình trạng bất an chưa từng có trong bối cảnh thanh niên thất nghiệp kỷ lục và suy thoái kinh tế, đang tán thành "chủ nghĩa độc thân".
Theo dữ liệu chính thức, dân số độc thân trên 15 tuổi của Trung Quốc đạt kỷ lục 239 triệu người vào năm 2021. Số lượng đăng ký kết hôn tăng nhẹ vào năm ngoái do tồn đọng của đại dịch, sau khi đạt mức thấp lịch sử vào năm 2022. Một cuộc khảo sát của Đoàn Thanh niên Cộng sản năm 2021 với khoảng 2.900 thanh niên thành thị chưa kết hôn cho thấy 44% phụ nữ không có ý định kết hôn.
Tuy nhiên, hôn nhân vẫn được coi là cột mốc quan trọng của tuổi trưởng thành ở Trung Quốc và tỷ lệ người trưởng thành chưa bao giờ kết hôn vẫn ở mức thấp. Nhiều người nước này đang trì hoãn việc kết hôn, độ tuổi lập gia đình trung bình tăng từ 24,89 vào năm 2010 lên 28,67 vào năm 2020, theo dữ liệu điều tra dân số.
Tại Thượng Hải, con số tuổi này đạt 30,6 đối với nam và 29,2 đối với nữ vào năm ngoái, theo thống kê của thành phố.
Sau nhiều thập kỷ Trung Quốc cải thiện trình độ học vấn, tăng cường để phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động và thúc đẩy thay đổi xã hội, chính quyền Trung Quốc hiện phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan khi chính nhóm phụ nữ này ngày càng phản đối tuyên truyền của họ.
Lối sống độc thân lâu dài đang dần trở nên phổ biến hơn ở Trung Quốc, làm nảy sinh các cộng đồng trực tuyến, trong đó thành viên hầu hết là phụ nữ độc thân. Các bài đăng có hashtag "Không kết hôn, không sinh con" của những nữ influnencer (người có sức ảnh hưởng) ở độ tuổi 30 hoặc 40 trên Xiaohongshu thường xuyên nhận được hàng nghìn lượt thích.
Một diễn đàn chống hôn nhân trên Douban, nền tảng mạng xã hội khác của Trung Quốc, hiện có 9.200 thành viên. Trong khi đó, diễn đàn khác dành riêng cho "chủ nghĩa độc thân" cũng có 3.600 thành viên, thảo luận về kế hoạch nghỉ hưu tập thể cùng chủ đề khác.
Liao Yueyi, một cô gái 24 tuổi đã tốt nghiệp đại học nhưng hiện thất nghiệp ở thành phố Nam Ninh, gần đây tuyên bố với mẹ rằng cô "vừa tỉnh dậy sau cơn ác mộng về việc có con".
"Không kết hôn hay có con là quyết định mà tôi đưa ra sau khi cân nhắc kỹ lưỡng. Tôi không nợ ai một lời xin lỗi, bố mẹ tôi đã chấp nhận điều đó", cô đăng trên WeChat.
Thay vào đó, cô quyết định "nằm phẳng" - một cách diễn đạt của người Trung Quốc có nghĩa là làm vừa đủ để trang trải cuộc sống và tiết kiệm tiền cho những chuyến du lịch trong tương lai.
"Tôi nghĩ hẹn hò hay sống thử đều ổn, nhưng con cái là một khoản đầu tư tài sản khổng lồ với lợi nhuận tối thiểu", Liao Yueyi nói. Cô cho biết thêm đã thảo luận về việc thuê nhà với một số bạn nữ khi nghỉ hưu.
Nhiều phụ nữ được phỏng vấn cho rằng mong muốn khám phá bản thân, thấy vỡ mộng trước sự gia trưởng trong nhiều gia đình và việc thiếu bạn đời nam giới là những yếu tố chính khiến họ quyết định sống độc thân và không sinh nở.
Bình đẳng giới cũng đóng một vai trò quan trọng: Tất cả phụ nữ đều cho biết rất khó tìm được một người đàn ông coi trọng quyền tự chủ của họ và tin tưởng vào sự phân công công bằng trong việc nhà.
Xiaoling Shu, giáo sư xã hội học tại Đại học California, cho biết: "Có sự dư thừa nguồn cung phụ nữ có trình độ học vấn cao và không đủ đàn ông có trình độ học vấn cao". Theo dữ liệu chính thức, chính sách một con kéo dài hàng thập kỷ ở Trung Quốc đã khiến số lượng nam giới nhiều hơn nữ giới 32,3 triệu người vào năm 2022.
Shu nói: "Những phụ nữ có trình độ đại học trở thành những người có niềm tin mạnh mẽ hơn trong việc ủng hộ quyền lợi và địa vị của họ trong xã hội. Hơn nữa, phụ nữ được giáo dục tốt để tìm kiếm người bạn đời hỗ trợ cuộc sống nhưng khó tìm được người phù hợp cũng ủng hộ quyền phụ nữ".
Tuy không phải tất cả phụ nữ ủng hộ nữ quyền hoặc tự coi mình là người cố tình thách thức chính phủ, hành động của họ phản ánh xu hướng trao quyền cho phụ nữ Trung Quốc rộng lớn hơn được thể hiện thông qua các lựa chọn cá nhân.
Và mặc dù một số nhà phân tích tin rằng số người độc thân suốt đời sẽ không tăng theo cấp số nhân trong tương lai, việc trì hoãn hôn nhân và tỷ lệ sinh giảm có thể sẽ là mối đe dọa đối với các mục tiêu nhân khẩu học của Trung Quốc.
Nhà hoạt động nữ quyền Lu Pin nhận định: "Về lâu dài, sự nhiệt tình của phụ nữ đối với hôn nhân và sinh con sẽ chỉ tiếp tục giảm. Tôi tin rằng đây là cuộc khủng hoảng dài hạn quan trọng nhất mà Trung Quốc sẽ phải đối mặt".
Hướng Dương (Theo Reuters)
