Tờ Indian Express ngày 18/9 đưa tin một người phụ nữ 48 tuổi, không tiết lộ danh tính, tới bệnh viện ở Delhi để khám sức khỏe định kỳ cộng lo lắng vì chỉ số đường huyết gần đây cao bất thường. Kết quả cho thấy đường huyết lúc đói của cô là 128 mg/dL, HbA1c (chỉ số trung bình ba tháng) ở mức 6,4, còn đường huyết sau ăn đạt 140 mg/dL - chạm ngưỡng giới hạn trên.
Bệnh nhân vốn duy trì thói quen đi bộ hàng ngày, chú ý ăn uống, không hút thuốc, không uống rượu và không có tiền sử gia đình mắc tiểu đường. Dù vậy, cô có khá nhiều mỡ thừa, đặc biệt tập trung ở vùng bụng. Trường hợp tưởng như điển hình này lại khiến nhiều người đặt câu hỏi: Vì sao đường huyết vẫn tăng dù gần như không có yếu tố nguy cơ nào rõ rệt?
Người phụ nữ trên đã bước sang năm thứ nhất của giai đoạn mãn kinh - khi kinh nguyệt dừng hẳn và nội tiết tố estrogen sụt giảm. Sự thay đổi hormone này không chỉ làm tăng nguy cơ tiểu đường mà còn khiến việc kiểm soát đường huyết trở nên khó khăn hơn, đồng thời gia tăng biến chứng liên quan đến bệnh.
Tiến sĩ Bhattacharya, cố vấn cao cấp về nội tiết tại Bệnh viện Apollo, Delhi, chỉ ra tác động của việc giảm estrogen đối với đường huyết cũng như nguy cơ bệnh tật ở phụ nữ, đặc biệt ở tuổi mãn kinh.
Estrogen kiểm soát đường huyết ra sao?
Estrogen giúp cơ thể xử lý glucose hiệu quả hơn, chủ yếu bằng cách hỗ trợ insulin vận chuyển đường vào các mô cơ. Khi nồng độ estrogen suy giảm theo tuổi tác hoặc sau mãn kinh, độ nhạy insulin kém đi, khiến đường huyết tăng và nguy cơ tiểu đường típ 2 cao hơn. Sự thiếu hụt estrogen cũng làm gia tăng hormone căng thẳng như cortisol cùng một số hormone khác có nhiệm vụ huy động năng lượng dự trữ. Những thay đổi này vừa làm giảm tiết insulin, vừa dẫn đến tình trạng kháng insulin.
Phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh sớm, dù tự nhiên hay do can thiệp phẫu thuật, thường có nguy cơ mắc tiểu đường típ 2 sớm hơn so với những người vẫn duy trì chu kỳ nội tiết ổn định lâu hơn.
Ảnh: Everlywell
Những yếu tố rủi ro đi kèm với tiểu đường típ 2
Sau mãn kinh, đường huyết cao dễ chuyển hóa thành mỡ bụng. Nguy cơ tim mạch tăng vọt, đặc biệt ở phụ nữ vốn mắc tiểu đường. Chỉ số mỡ máu cũng thường xấu đi, khi cholesterol và triglycerid tăng cao, kéo theo nguy cơ tăng huyết áp và xơ vữa động mạch. Việc thiếu hụt estrogen còn có thể làm trầm trọng tiến triển bệnh thận do tiểu đường. Khi tiểu đường kết hợp với tình trạng estrogen thấp, phụ nữ dễ bị khô âm đạo, viêm nhiễm và rối loạn chức năng tình dục.
Chiến lược tự quản lý giúp ích ra sao?
Kiểm soát cân nặng là yếu tố then chốt. Vận động thể chất thường xuyên vẫn là cách hiệu quả nhất để tăng độ nhạy insulin và bảo vệ sức khỏe tim mạch. Tập luyện giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn, từ đó ổn định đường huyết, bất kể bạn có mắc tiểu đường hay không. Ngoài ra, vận động còn giúp xương chắc khỏe hơn - điều dễ bị ảnh hưởng khi estrogen giảm sút.
Cần duy trì thói quen theo dõi đường huyết, huyết áp, mỡ máu và chức năng thận định kỳ. Chế độ ăn giàu dưỡng chất, kiểm soát đường, ưu tiên thực phẩm nhiều chất xơ, đạm nạc và chất béo không bão hòa là nền tảng quan trọng. Đừng quên kiểm tra nồng độ canxi và vitamin D, bổ sung theo hướng dẫn để giảm nguy cơ gãy xương. Hãy bỏ thuốc lá, bởi khi kết hợp với tiểu đường và mãn kinh, tác hại của thuốc lá càng lớn.
Lưu ý, việc đi bộ nhẹ nhàng có thể không đủ để tăng nhịp tim, đốt cháy nhiều calo và huy động nhiều nhóm cơ - những yếu tố cần thiết để giảm mỡ hiệu quả. Việc thêm các bài tập rèn sức mạnh sẽ mang lại kết quả tốt hơn.
Liệu pháp thay thế hormone
Liệu pháp thay thế hormone (HRT) được chứng minh có thể cải thiện đường huyết, mỡ máu và sức khỏe thận ở phụ nữ mãn kinh mắc tiểu đường típ 2. Tuy nhiên, HRT không phù hợp với tất cả mọi người vì có thể làm tăng nguy cơ một số loại ung thư và hình thành cục máu đông, gây tắc nghẽn mạch máu.
HRT thường được khuyến nghị trong trường hợp mãn kinh sớm (trước 45 tuổi) hoặc mãn kinh sớm bất thường (trước 40 tuổi). Với phụ nữ mãn kinh đúng thời điểm, việc cân nhắc lợi ích và rủi ro của HRT là rất quan trọng, do phạm vi ứng dụng của phương pháp này khá hạn chế. Tốt nhất, nên tuân theo chỉ định của bác sĩ.
Thông qua việc chăm sóc chủ động và cá thể hóa, phụ nữ hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro và duy trì sức khỏe tốt ngay cả ở giai đoạn tuổi già.
Hướng Dương (Theo Indian Express)
