Vào ngày thứ hai đầu tiên của tháng 3, ông Michel Vounatsos, giám đốc điều hành của công ty dược phẩm Biogen xuất hiện với tâm trạng rất phấn khởi. Thuốc trị Alzheimer mới của công ty bắt đầu cho thấy tiềm năng lớn sau nhiều năm thất bại. Doanh thu của công ty chưa bao giờ cao hơn lúc này.
Trên sân khấu tại một hội nghị sức khỏe ở Boston, bang Massachusetts, Mỹ, ông Vounatsos nói về "sự phát triển đáng kinh ngạc của loại thuốc này". Khi được hỏi liệu dịch bệnh đang lây lan ở Trung Quốc có phá vỡ chuỗi cung ứng và ảnh hưởng các kế hoạch lớn của công ty, ông Vounatsos nói "không".
Ông Michel Vounatsos, giám đốc điều hành Biogen. Ảnh: News.
Nhưng ông Vounatsos không biết rằng virus đã âm thầm lây lan tới các nhà lãnh đạo của Biogen. Họ đã bị phơi nhiễm tại cuộc họp lãnh đạo thường niên của công ty diễn ra vài ngày trước đó. Các lãnh đạo này lên máy bay cùng hàng trăm hành khách, lái xe về nhà và mang virus đến ít nhất sáu bang ở Mỹ và ba quốc gia khác. Việc này vượt xa khả năng theo dõi dịch bệnh của các quan chức y tế địa phương.
Cuộc họp của Biogen là một trong những ví dụ ở Mỹ được các nhà dịch tễ học gọi là "sự kiện siêu lây lan". Không giống như các cuộc gặp mặt dẫn tới những chuỗi lây nhiễm, cuộc họp ở Biogen xảy ra với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe hàng đầu mà nhiệm vụ của họ là chống lại bệnh tật chứ không phải phát tán chúng.
"Họ là những người thông minh nhất trong ngành chăm sóc sức khỏe và họ hoàn toàn không biết gì về thứ sắp phá hủy thế giới của họ", ông John Carroll, biên tập viên tờ Endpoint News chuyên về ngành công nghệ sinh học, nhận định.
Theo cơ quan y tế Massachusetts, tổng cộng 99 người ở bang này, bao gồm nhân viên Biogen và những người tiếp xúc với họ, dương tính với nCoV. Con số này trên toàn nước Mỹ chắc chắn cao hơn nữa. Hai ca nhiễm nCoV đầu tiên ở bang Indiana là nhà lãnh đạo của Biogen. Tương tự, ca nhiễm đầu tiên ở bang Tennessee và sáu trong số những ca nhiễm đầu tiên ở Bắc Carolina cũng là nhân viên Biogen.
Nhìn lại lịch sử dịch tễ, nhiều người đã chỉ trích quyết định tổ chức cuộc họp lãnh đạo vào cuối tháng 2 với sự tham dự của các phó chủ tịch từ các nước châu Âu, thời điểm bắt đầu bùng phát Covid-19. Những người khác trong ngành đổ lỗi cho Biogen đã giấu kín thông tin về dịch bệnh.
Khách sạn Marriott Long Wharf ở Boston, nơi 175 lãnh đạo cao cấp Biogen dự tiệc tối 26/2. Ảnh: CBS news.
Ít nhất hai nhà điều hành cấp cao của Biogen đã dương tính với nCoV. Công ty đã từ chối nêu tên những người này do những mối lo ngại về quyền riêng tư. Biogen vẫn bảo vệ quan điểm về việc tổ chức cuộc họp siêu lây nhiễm hồi cuối tháng 2 dù nhận nhiều chỉ trích. Biogen cho biết họ đã đưa ra quyết định tốt nhất có thể với thông tin có được lúc đó.
"Đối với một công ty có nhiệm vụ cứu người, thật khó khăn để thấy các đồng nghiệp và cộng đồng của chúng tôi bị ảnh hưởng trực tiếp bởi căn bệnh này. Chúng tôi không bao giờ cố tình đặt ai vào rủi ro", ông Michel Vounatsos nói.
Được thành lập vào năm 1978 và có trụ sở gần Boston, Massachusetts, Biogen là công ty tiên phong trong ngành công nghệ sinh học chuyên về các loại thuốc điều trị bệnh đa xơ cứng. Công ty trở nên nổi tiếng nhờ công trình nghiên cứu thuốc điều trị cho bệnh Alzheimer.
Lúc diễn ra cuộc họp lãnh đạo thường niên của Biogen vào ngày 26-27/2, thuốc Alzheimer của công ty đang chờ được cấp phép. Tinh thần của mọi người lúc đó rất phấn chấn, nhưng cũng rất áp lực. Một số công ty khác đã hủy các cuộc họp quốc tế vào khoảng thời gian đó, nhưng Biogen thì không.
Lúc ấy dịch bệnh bùng phát mạnh ở Trung Quốc nhưng WHO chưa tuyên bố đây đại dịch toàn cầu. Tính đến ngày 21/2, Mỹ chỉ ghi nhận 30 ca dương tính với nCoV. Các giám đốc chi nhánh của Biogen ở Đức, Thụy Sĩ và Italy, nơi mới ghi nhận 20 ca nhiễm vẫn lên đường đến cuộc họp.
Đêm đầu tiên, khoảng 175 lãnh đạo cao cấp của Biogen dự một bữa tiệc buffet. Họ bắt tay và ôm hôn chào nhau như cách họ thường làm. Hai ngày sau, các giám đốc chi nhánh trở lại văn phòng của họ. Một người đến trung tâm sản xuất ở North Carolina. Những người khác quay về châu Âu.
Tiến sĩ Peter Bergethon, người đứng đầu bộ phận kỹ thuật số và định lượng tại Biogen, đã về nhà và lây cho vợ, một bác sĩ về bệnh truyền nhiễm.
Một phó chủ tịch của Biogen phụ trách thuốc Alzheimer và chồng cô dự tiệc tối vào ngày 28/2 tại nhà một người bạn ở Princeton, New Jersey cùng với khoảng 45 người khác. Ít nhất 15 người trong bữa tiệc này sau đó dương tính với nCoV.
Cũng tối 28/2, cô Allana Taranto, một nhiếp ảnh gia trong cuộc họp lãnh đạo của Biogen, tổ chức sinh nhật lần thứ 42 của cô với bạn trai và một cặp vợ chồng khác. Cô Taranto đã lây nCoV cho một người bạn mặc dù lúc đó cô không xuất hiện triệu chứng nào.
Cuối tuần đó, một số người trong công ty bắt đầu cảm thấy mệt mỏi. Jie Li, một nhà sinh học 37 tuổi, làm việc trong nhóm phát triển thuốc Alzheimer lạnh, ho và đau nhức. Cô không tham gia cuộc họp lãnh đạo của Biogen, nhưng sếp của cô đã đến đó và quay lại văn phòng.
Ngày 2/3, người phụ trách y tế của công ty gửi email thông báo cho những người tham dự cuộc họp lãnh đạo rằng một số người bị bệnh và bảo họ liên hệ với cơ quan y tế nếu họ cảm thấy không khỏe.
"Chúng tôi đã hành động nhanh chóng", ông David Caouette, người phát ngôn của Biogen, nói.
Tuy nhiên, cùng ngày hôm đó, 4 lãnh đạo của Biogen đã tham dự một hội nghị chăm sóc sức khỏe do công ty đầu tư Cowen tổ chức và gặp các nhà đầu tư tiềm năng. Tại hội nghị, càng nhiều người lo ngại về sự lây lan của virus khi một số công ty như Vertex và Seattle Genetic quyết định không tham gia. Đến ngày thứ hai của hội nghị, nhiều người tham dự đã ngưng bắt tay. Sau đó, các nhà đầu tư được thông báo rằng 2 trong số 4 lãnh đạo của Biogen tại hội nghị đã dương tính với nCoV.
"Khi một số đồng nghiệp bị bệnh, chúng tôi không biết họ nhiễm Covid-19", Giám đốc điều hành Vounatsos nói khi bị chỉ trích về việc để cấp dưới tham gia các hội nghị trong thời gian dịch bệnh.
Cũng vào ngày 2/3, Biogen đã liên lạc với cơ quan y tế Massachusetts và cho biết khoảng 50 nhân viên Biogen ở Boston và nước ngoài có các triệu chứng như bị cúm. Nhân viên của Biogen bắt đầu đến phòng cấp cứu của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts và yêu cầu xét nghiệm. Tuy nhiên, họ không được xét nghiệm do không đáp ứng được các tiêu chí khi đó như từng đi đến ổ dịch hay tiếp xúc với người dương tính với nCoV.
Trụ sở chính của Biogen ở thành phố Boston. Mỹ. Ảnh: Biogen.
Hôm sau, hai giám đốc Biogen ở Đức và Thụy Sĩ có kết quả dương tính với nCoV. Ngày 5/3, Biogen thông báo tình hình cho các nhân viên của mình. Tất cả nhân viên văn phòng chuyển sang làm việc tại nhà.
Tuy nhiên, cùng ngày hôm đó, một giám đốc của Biogen đã đến văn phòng Hiệp hội Nghiên cứu Dược phẩm và Nhà sản xuất của Mỹ. Ngay sau đó giám đốc này có kết quả dương tính với nCoV, trụ sở của hiệp hội trên phải đóng cửa để khử trùng.
Sau khi có các triệu chứng giống cúm, nhà sinh học Biogen Jie Li gọi xe cứu thương và được xét nghiệm Covid-19. Nhưng trước khi có kết quả, cô đã đặt một chuyến bay tới Bắc Kinh cùng chồng và con trai, bỏ lại ngôi nhà, một chiếc BMW màu trắng và cuộc sống mà họ đã xây dựng ở Mỹ trong hơn 15 năm qua.
"Họ chắc hẳn đã tuyệt vọng", tiến sĩ William Q. Meeker, giáo sư thống kê tại Đại học bang Iowa, người làm việc với chồng cô Li, nói. Cặp đôi lo lắng đứa con 2 tuổi của họ sẽ phải xa người thân nếu cả hai đều ngã bệnh.
Li đã uống thuốc để giấu các triệu chứng nhưng cũng báo với các tiếp viên trên chuyến bay rằng cô không khỏe. Sau khi hạ cánh ở Trung Quốc, các nhà chức trách đã điều tra Li vì tội "cản trở công tác phòng chống các bệnh truyền nhiễm" và có thể phạt cô 7 năm tù.
Tiến sĩ Meeker cho biết ông nhận được một email từ chồng Li cho biết họ được nhập viện với chẩn đoán viêm phổi và đang có dấu hiệu hồi phục. Tuy nhiên, cuộc sống tương lai của họ sẽ khác rất nhiều. Hầu hết các nhân viên nhiễm virus của Biogen đã khỏi bệnh và quay lại làm việc, trừ Li, người đã bị công ty sa thải.
Covid-19 xuất hiện ở 210 quốc gia, vùng lãnh thổ khiến gần 2 triệu người nhiễm bệnh, trong đó gần 120.000 người tử vong. Hiện Mỹ là vùng dịch lớn nhất và chết chóc nhất thế giới với hơn 586.000 người nhiễm, trong đó hơn 23.000 người tử vong.
Sơn Nam (Theo New York Times)
