Thoạt nhìn, cụ Lê Thi cũng giống như những người cao tuổi khác. Ở tuổi 97, hàm răng móm mém, dáng lưng còng khiến việc đi lại trở nên khó khăn. Người phụ nữ lớn tuổi dành phần lớn thời gian nằm trên giường, thong thả nhai những miếng trầu. Khi được hỏi về niềm đam mê viết, vẽ và trên tất cả là học tập, cụ bà gần trăm tuổi bỗng khác hẳn. Cụ nhanh chóng ngồi thẳng dậy, đôi mắt sáng, nở nụ cười nhân hậu, say sưa kể từ chuyện cuộc sống ở Việt Nam vào những năm Pháp thuộc ra sao đến chuyện dùng Skype để trò chuyện với cháu trai ở Moscow như nào và việc viết sách về đời mình ở tuổi 87.
"Nếu có 10 điều mà tôi chưa biết thì tôi muốn học nhiều nhất có thể. Tôi từng là một đứa trẻ mù chữ, bạn biết đấy".
Chính tinh thần hiếu học, niềm đam mê với tri thức đã khiến cụ Lê Thi trở thành cụ bà sành Internet nhất ở Việt Nam. Cụ vào Google, Yahoo mỗi ngày để xem tin tức. Cụ cũng thường xuyên cập nhật Facebook, giữ liên lạc với gia đình thông qua mạng xã hội đó và Skype. Ngoài ra, cụ Thi còn tham gia vào các diễn đàn về văn học và để lại những bình luận trên đó.
Năm 2007, cụ Thi bắt đầu học sử dụng máy tính bởi hồi đó khi viết cuốn sách về cuộc đời mình cụ gặp nhiều cản trở trong việc sử dụng bút, giấy. "Tay tôi run và cũng không nhìn rõ nữa". Cụ thuyết phục các cháu mua và dạy mình cách sử dụng máy tính xách tay. 3 năm sau, cụ xuất bản cuốn tự truyện mang tên "Ngược dòng".
Cụ Thi có rất nhiều fan trẻ tuổi, họ đặt cho cụ những nickname như "Cụ bà xì tin" hay "Trẻ mãi không già". "Tuổi thật là gần 100 nhưng tuổi tâm hồn có 20 thôi", cụ vừa nói vừa cười.
Cụ Lê Thi sinh năm 1920, thời điểm này tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn còn rất nặng nề trong xã hội Việt Nam. Thậm chí, anh trai cụ Thi còn không cho em mình được đứng gần. "Ông anh tôi ông ấy ghê lắm. Ông ấy bảo: 'Đàn bà, bẩn, đi ra chỗ khác'. Ông ấy không cho tôi ngồi chung ghế. Tôi rất chán nản vì sinh ra là con gái, ai cũng có thể coi thường tôi", người con thứ 8 trong gia đình kể lại.
Là một cô gái đồng nghĩa với việc cụ Lê Thi không được đi học dù cha mình là thầy giáo. Thế nhưng cụ lại yêu thích những con chữ và tranh vẽ. "Thấy bố, thấy anh, thấy người khác đọc được còn mình nhìn vào giấy mà không đọc được, tôi tức lắm. Tôi tức và không chấp nhận cái thân phận của tôi, nghĩ rằng đàn ông mà biết làm cái gì thì tôi cũng sẽ làm được cái ấy", cụ nói.
Từ đó, cụ Thi bí mật tìm cách tự học viết và vẽ. "Bố tôi có nhiều sách, tối nào tôi cũng lén trùm chăn để đọc", cụ nhớ lại. "Tôi đốt cành cây rồi vẽ trên sàn nhà. Tôi có thể viết và vẽ mọi thứ".
Tinh thần yêu nước thôi thúc cụ Thi gia nhập mặt trận Việt Minh, tham gia chống Nhật trong Thế chiến II và kháng chiến chống Mỹ. Đó cũng là nơi cụ gặp và kết hôn với một thầy giáo. Cuộc hôn nhân chỉ kéo dài 17 tháng, chồng cụ sau đó hy sinh, hai người có với nhau một người con trai.
Cụ Thi luôn nói: "Tôi không thù hận bất cứ cá nhân hay quốc gia nào. Tôi ghét chiến tranh, tôi chỉ muốn Việt Nam trở nên tốt đẹp hơn cho người dân có thể sống một cuộc sống yên bình".
Nhiều năm sau, cụ Thi từng làm qua vô số nghề, từ chăn nuôi gia súc đến thêu thùa nhưng chưa bao giờ người phụ nữ này từ bỏ niềm đam mê với sách vở. Cụ sống trong một căn phòng ngập nắng, nơi cụ vẫn đọc sách, viết truyện, lướt Internet và vẽ tranh mỗi ngày. Giọng cụ Thi đầy tự hào khi nhắc đến con trai và ba người cháu nội, hiện họ đều có bằng cấp cao.
Cụ bà 97 tuổi đã vẽ hơn 2.000 bức tranh và viết khoảng 50 cuốn truyện, hồi ký. Những bức tranh được hoàn thành bởi sự đam mê chứ không nhằm mục đích buôn bán. Chưa dừng lại ở đó, cụ Thi còn đang ấp ủ một cuốn sách tiếp theo với tên gọi "Vòng xoáy cuộc đời". "Tôi viết về những suy nghĩ của mình đối với cuộc sống hiện đại ngày nay. Thế giới bây giờ là vòng xoáy của chủ nghĩa duy vật. Ai cũng đều cho rằng đồng tiền sẽ mang lại hạnh phúc. Nhưng đối với tôi, hạnh phúc là tự do, hạnh phúc là tri trức và hạnh phúc là khoa học. Tôi cảm thấy buồn cho những người đang tự lãng phí thời gian của mình".
Cụ Thi thừa nhận ở độ tuổi này việc ngồi viết không còn dễ dàng nữa. Trước đây, cụ từng thức cả đêm để sáng tác nhưng hiện giờ chỉ ngồi vài tiếng đã thấy mệt. Tuy nhiên, điều đó không khiến cụ có ý định bỏ cuộc, ngay cả khi phải mất thêm 10 năm nữa để hoàn thành cuốn sách.
"Tôi muốn truyền lại tri thức của mình cho con cháu. Kẻ thù lớn nhất của đời người là ngu dốt", cụ Thi khẳng định. "Có hàng triệu điều tôi muốn biết. Có thể tôi sẽ mất thêm một thế kỷ nữa để học hỏi nhưng tôi luôn sẵn lòng".
Cụ Lê Thi trong phóng sự do VnExpress thực hiện cách đây 2 năm
Thảo Nhi (Theo Channel News Asia)