Theo Fanpage Phòng chống ma túy – Công an TP HCM hôm 23/10, qua rà soát, nhiều ca khúc sử dụng ngôn từ ẩn dụ, tiếng lóng hoặc hình ảnh gợi liên tưởng đến việc sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện. "Dù có thể xuất phát từ dụng ý nghệ thuật hoặc phong cách biểu đạt riêng của tác giả, song việc đưa những yếu tố này vào ca từ dễ tạo ra sự hiểu sai, thậm chí vô tình cổ xúy cho hành vi lệch chuẩn, nhất là đối với giới trẻ", đơn vị này khuyến cáo.
Cụ thể trong bài Trình, câu rap "Hay anh phải ngưng làm nhạc tình, chuyển qua làm nhạc mai thúy..." vấp chỉ trích bởi "mai thúy" là từ lóng chỉ "ma túy", khiến nhiều người cho rằng HIEUTHUHAI đang sử dụng hình ảnh và ngôn từ liên quan đến chất cấm để gây chú ý.
Rapper HIEUTHUHAI.
Trên mạng xã hội, một số khán giả cho rằng việc đưa từ ngữ nhạy cảm này vào ca khúc, đặc biệt khi nghệ sĩ có lượng người hâm mộ trẻ, là thiếu phù hợp và dễ gây hiểu lầm. Vài người còn bức xúc khi Trình được biểu diễn tại một số sự kiện âm nhạc từ đầu năm đến nay. Tuy nhiên, bên cạnh những phản ứng tiêu cực, số ít người cho rằng Trình thuộc thể loại rap diss, trong đó diss là cách gọi tắt của diss track, tức bài rap dùng để công kích hoặc châm biếm người khác, nên có ca từ mạnh là bình thường. Trên thế giới, loại nhạc này phổ biến, được nhiều nghệ sĩ nổi tiếng theo đuổi, chọn để khoe cá tính âm nhạc.
Sáng 24/10, công ty quản lý của HIEUTHUHAI lên tiếng phản hồi vụ việc. Đơn vị cho biết đã làm việc trực tiếp với nghệ sĩ và phát hành thông cáo chính thức. Theo công ty quản lý, Trình được HIEUTHUHAI sáng tác, thể hiện và phát hành vào tháng 9/2024, trong bối cảnh anh nhận nhiều ý kiến chê bai phong cách âm nhạc "mất chất", "ủy mị" và bị so sánh với các rapper khác. Đại diện nghệ sĩ cho biết câu rap gây bàn tán trong ca khúc mang tính châm biếm, phản ánh định kiến, cho rằng nhạc rap phải gai góc và thô tục.
Công ty quản lý khẳng định Trình là sản phẩm thể hiện góc nhìn cá nhân của HIEUTHUHAI về rap, được sáng tác và cấp phép biểu diễn hợp pháp, truyền tải thông điệp tích cực về nỗ lực và hành trình của người nghệ sĩ. Đơn vị này cũng cho biết sẽ phối hợp với cơ quan chức năng để làm rõ vụ việc.
Bên cạnh Trình, Phòng chống ma túy của Công an TP HCM - PC04 đã thống kê hàng chục sản phẩm âm nhạc có vấn đề tương tự, như: Miền mộng mị (GDucky) với câu "Châm cho anh một điếu sà cân, để anh quên đi nỗi nhớ em..."; CLME (Hoàng Tôn x Andree x Tinle) với đoạn "Chờ anh một chút để anh đi anh lấy, pha vào chai nước chút MDMA..."; Kẹo (Andree) có câu "Order cho anh điếu shisa, chút cỏ vào đấy... chơi xong E anh đưa em Molly...". Cơ quan công an khuyến nghị các nghệ sĩ và nhà sản xuất âm nhạc cần thận trọng khi lựa chọn ca từ, hình ảnh và thông điệp truyền tải, bảo đảm phù hợp với chuẩn mực văn hóa, pháp luật và thuần phong mỹ tục Việt Nam. Đồng thời, khán giả - đặc biệt là thanh thiếu niên - nâng cao nhận thức, chọn lọc nội dung giải trí lành mạnh, tránh để âm nhạc trở thành yếu tố dẫn dắt đến tệ nạn.
Jack trình diễn ca khúc gây tranh cãi trong một sự kiện hôm 16/10. Ảnh: FBNV
Trước đó, hôm 16/10, ca khúc chưa kịp đặt tên của Jack cũng hứng chỉ trích vì ca từ bị cho là tục tĩu. Trước phản ứng của khán giả, tối 20/10, đại diện ca sĩ Jack cho biết bài hát mang thông điệp động viên mọi người tự tin vào giá trị bản thân. "Chúng tôi xin ghi nhận tất cả góp ý thiện chí để cẩn trọng hơn trong các sản phẩm tương lai, đảm bảo mọi ca từ phù hợp nhiều đối tượng khán giả", người đại diện nói.
Làng nhạc Việt từng có nhiều ca khúc chứa nội dung phản cảm, gây ảnh hưởng tiêu cực đến khán giả. Nhóm HKT từng bị chỉ trích dữ dội vì lời bài Mặt trái của sự thật và phong cách biểu diễn lố, bị cho là dung tục, "làm bẩn tai người nghe". Một số rapper như Rhymastic, Binz hay B Ray cũng từng bị công chúng chỉ trích vì lời nhạc dung tục, có phần khiêu khích, trong chương trình Rap Việt buộc nhà sản xuất phải siết chặt khâu kiểm duyệt.
Năm 2024, Tlinh cũng gây xôn xao khi ca khúc Fever (song ca cùng Coldzy) có ca từ liên tưởng chuyện quan hệ tình dục, ẩn dụ nhạy cảm về giới tính và cơ thể, bị khán giả nhận xét "phản cảm". Những trường hợp này cho thấy ranh giới giữa sáng tạo và phản cảm trong âm nhạc Việt vẫn còn mỏng manh, phụ thuộc nhiều vào cách nghệ sĩ lựa chọn ngôn ngữ, bối cảnh thể hiện và chuẩn mực tiếp nhận của công chúng từng thế hệ.
Nghị định 38 của Chính phủ, về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, quy định: phạt tiền từ 40 đến 45 triệu đồng đối với hành vi tổ chức biểu diễn, thi, liên hoan các loại hình nghệ thuật có nội dung kích động bạo lực, ảnh hưởng xấu đến quan hệ đối ngoại, sử dụng trang phục, từ ngữ, âm thanh, hình ảnh, động tác, phương tiện biểu đạt, hình thức biểu diễn hành vi trái với thuần phong, mỹ tục của dân tộc, tác động tiêu cực đến đạo đức, sức khỏe cộng đồng và tâm lý xã hội, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Một số nghệ sĩ từng bị phạt hoặc cảnh cáo vì ca từ phản cảm. Năm 2024, B-Ray bị cơ quan chắc năng nhắc nhở với bản rap trù ẻo phụ nữ - Để ai cần. Nhóm Rap Nhà Làm bị phạt 35 triệu đồng vì sản phẩm xúc phạm tôn giáo. Hay rapper Chị Cả từng bị phạt 45 triệu đồng vì viết bản rap Censored, nói về quan hệ bố chồng - con dâu.
HIEUTHUHAI tên thật là Trần Minh Hiếu, 26 tuổi, mê hip hop từ thời đi học. Anh cùng HurryKng và Manbo thành lập nhóm Gerdnang, sau này có thêm Negav và REX. Năm 2020, khi đang là sinh viên năm cuối Đại học Kinh tế TP HCM, anh tham gia King of Rap, được chú ý với biệt danh "rapper hot boy" nhờ ngoại hình sáng. Chung kết, anh vào top 8, giành giải Thí sinh được yêu thích nhất. Sau đó, anh tiếp tục hút fan khi tham gia chương trình 2 ngày 1 đêm, Anh trai say hi. Tháng 9/2024, HIEUTHUHAI đăng quang ngôi vị quán quân Anh trai say hi mùa đầu tiên. Anh hiện có hơn ba triệu người theo dõi trên mạng xã hội.
Nguyên Thảo
