Những con chip điện tử do một số trạm bán lẻ xăng dầu sử dụng để ăn bớt xăng của khách, tiếp tục bị lực lượng kiểm tra đo lường phát hiện |
Theo kết quả kiểm tra của Sở Khoa học - công nghệ TP HCM, tình trạng vi phạm đo lường trong kinh doanh xăng dầu vẫn tiếp diễn và dường như không thấy có tín hiệu cải thiện nào tích cực hơn so với đợt “tổng kiểm tra” trên toàn quốc vào cuối năm 2003.
Theo Tuổi Trẻ, Chi cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng TP HCM (Sở KH-CN TP) cho biết riêng trong đợt kiểm tra tháng 5/2004 đơn vị này đã phát hiện ba trạm xăng dầu với 13 cột đo nhiên liệu có gắn thêm bo mạch điện tử để thay đổi sai số của các cột đo nhiên liệu này.
Thậm chí có đơn vị coi thường pháp luật đến mức khi vừa kiểm tra xong thì niêm phong đã bị xé nát. Trong sáu tháng đầu năm 2004 kiểm tra được 318 cột đo nhiên liệu tại 79 trạm xăng dầu thì phát hiện 97 cột đo tại 29 trạm không đạt yêu cầu. Tỷ lệ vi phạm về đo lường trong kinh doanh xăng dầu vẫn ở con số 36%.
Vì sao tình trạng gian lận không được khống chế? “Ngoài các nguyên nhân khách quan, một nguyên nhân chủ quan là mức độ xử lý các vi phạm còn quá nhẹ, chưa đủ tác dụng răn đe và giáo dục đối với người vi phạm” - đại diện Chi cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng TP lý giải.
Lật lại hồ sơ cho thấy năm 2001 thanh tra Sở KH-CN TP xử phạt vi phạm hành chính về đo lường đối với 20 doanh nghiệp, cửa hàng (trạm) với số tiền chỉ vỏn vẹn 26 triệu đồng. Năm 2002 số tiền phạt 31 đơn vị vi phạm hành chính về đo lường là 45 triệu đồng; sáu tháng đầu năm 2003 phạt 40 đơn vị vi phạm về đo lường cũng chỉ khoảng 76 triệu đồng... Mức phạt quá thấp so với thực thu nhờ gian lận, nên phần lớn doanh nghiệp sẵn sàng “chịu phạt”.
Trong đợt kiểm tra cuối năm 2003 trên địa bàn TP HCM phát hiện 30 cột đo nhiên liệu có sai số khoảng 0,5-0,8%; sáu cột đo nhiên liệu có sai số trên 0,8%. Tại một cửa hàng có đến ba cột đo sai số đến trên 6%. Như vậy một khối lượng xăng dầu có thể rất lớn bị ăn cắp, mà nếu tính toán chi tiết sẽ làm nhiều người chóng mặt. Cá biệt có trạm xăng sai số được phát hiện 7%, cây xăng này bán cả triệu lít trong thời gian chưa đầy một năm. |
Bên cạnh đó, “điệp khúc” thiếu người kiểm tra vẫn lặp đi lặp lại. Chỉ có bốn người làm công tác kiểm tra đo lường tại chi cục nhưng cáng đáng cả việc kiểm tra ở các chợ, cân, hàng đóng gói sẵn, cột bơm... Và như vậy lượng kiểm tra cột bơm hằng năm chỉ chiếm 5-10% trong số khoảng 2.500 cột đo nhiên liệu của hơn 500 cửa hàng (trạm) bán lẻ xăng dầu trên toàn TP.
Có thể nói ngay từ khâu kiểm soát quá trình sản xuất các cột đo để bán lẻ xăng dầu vốn quá lỏng lẻo. Thanh tra Bộ KH-CN cho biết đối với các loại cột đo nhập ngoại thì cấp phép, còn cột đo lắp ráp trong nước thì phê duyệt mẫu. Ngay trong quá trình phê duyệt thiết kế mẫu cũng bỏ qua các yêu cầu về chế tạo để tạo điều kiện thuận lợi cho việc niêm phong tại những vị trí nhạy cảm. Việc kiểm tra, thanh tra đối với các cơ sở sản xuất cột đo đã được phê duyệt mẫu cũng chưa được tiến hành.
Trên thực tế các doanh nghiệp lắp ráp cột đo đúng hay sai so với mẫu thiết kế được duyệt chưa được kiểm soát. Thanh tra Bộ KH-CN cho biết thậm chí có doanh nghiệp bán cả cột đo là mẫu lưu ký bắt buộc phải lưu để đối chiếu mà cơ quan quản lý đo lường vẫn không biết. Tình trạng kiểm định rồi cho phép sử dụng các cột đo tự lắp, không được phê duyệt mẫu thiết kế khi lắp ráp còn khá nhiều.
Một thực tế nữa là để đảm bảo khách quan, kiểm định viên không được trực tiếp hiệu chỉnh cột đo do mình kiểm định. Tuy nhiên, ở một số địa phương còn để kiểm định viên làm luôn công việc hiệu chỉnh. Chính điều đó rất dễ dẫn đến tình trạng thông đồng giữa người sử dụng cột đo và kiểm định viên.
Rõ ràng các công cụ pháp luật trong quản lý nhà nước về đo lường và kinh doanh buôn bán xăng dầu hiện không đủ sức để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Có lẽ vì thế mà tại hội thảo đo lường lần 3 (tháng 10/2003) nhiều ý kiến đề nghị phải “vạch mặt chỉ tên”, thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng những cá nhân, đơn vị gian lận trong kinh doanh xăng dầu dưới mọi hình thức. Đề nghị này được nhiều người ủng hộ, nhưng rồi không hiểu sao lại đi vào im lặng.