Tháng trước, người dùng mạng ở Indonesia, đất nước có nền kinh tế lớn nhất khu vực Đông Nam Á, trở nên bất ngờ khi ngày càng nhiều người tận dụng các đặc tính của TikTok để ăn xin. Kênh chia sẻ video này cho phép bất cứ tài khoản nào có từ 1.000 người theo dõi trở lên được thực hiện livestream, và người xem có thể bày tỏ sự ủng hộ bằng cách gửi các món quà ảo, được đổi thành tiền thật.
Khác với cuộc sống ngoài đời thực, khi những người ăn mày có thể phải ngồi hàng giờ dưới cái nóng như thiêu đốt hay đi lang thang xin tiền, hiện rất nhiều trong số những ăn mày hiện đại này - chủ yếu là phụ nữ lớn tuổi - chọn cách đổ nước sông bẩn lên người theo yêu cầu để đổi lấy những món quà ảo.
Một chương trình livestream được gọi là 'tắm bùn' như thế này có thể kéo dài nhiều tiếng. Sau khi một đoạn video như vậy được lan truyền đầu tháng trước, người ta bắt đầu thắc mắc, liệu những phụ nữ trên đã tự mình thực hiện các hành động thu hút chú ý này hay bị người nhà bóc lột, lạm dụng.
"Người phụ nữ này trông như thể bà ấy bị ép buộc vậy, thật tội nghiệp", một người dùng TikTok bình luận.
Video cho thấy những người phụ nữ, mặc quần áo đầy đủ, đang thay phiên nhau vào một bồn tắm tạm thời, được phát đồng thời dưới một tài khoản TikTok, thuộc sở hữu của người hàng xóm tên Sultan Akhyar. Tài khoản của người này hiện đã bị xóa theo yêu cầu của Bộ Thông tin và Tin học Indonesia.
Nhóm phụ nữ lớn tuổi ăn xin qua TikTok ở Indonesia. Ảnh: TikTok
Các video trên đã vấp phải phản ứng dữ dội ở Indonesia, nơi có số người sử dụng TikTok cao thứ hai thế giới với 99,1 triệu user, sau nước Mỹ với 136,4 triệu.
Hôm 19/1, Sultan nói rằng ban đầu anh đã thực hiện màn tắm bùn này với bạn mình để kiếm tiền từ người theo dõi TikTok. Những người hàng xóm sau đó đề nghị được cùng tham gia, vì "họ nghèo và đang chìm trong nợ nần".
Ban đầu, Sultan giới hạn màn livestream trong một giờ, nhưng sau đó kéo dài thời gian do số lượt xem và các món quà ảo nhận được càng tăng lên. Có lúc, anh ta còn duy trì livestream suốt 24 giờ.
Một trong số những phụ nữ này, tên Raimin, nói bà không bị ép buộc bởi chính bà cũng cần tiền.
"Tôi nghèo khổ, tôi không có tiền để mua đồ và chỉ sống một mình", người phụ nữ 66 tuổi nói, cho biết thêm bà đã lên mạng ăn xin 5 lần và kiếm được 2 triệu rupiah (133 USD) mỗi lần livestream.
Trong khi đó, một phụ nữ khác ở Gowa Regency, thuộc thỉnh Nam Sulawesi, cũng gây chú ý khi tìm kiếm sự tài trợ trên TikTok bằng cách cho đứa con mới 7 tháng tuổi của mình uống cà phê hòa tan thay vì uống sữa bột. Bà mẹ đơn thân, từng làm phục vụ cho nhà hàng, trước đó đã đăng các video cho con ăn cơm rang và gà rán, dù cô khai với cảnh sát chỉ giả vờ cho đứa trẻ ăn trước ống kính máy quay. Các video này sau đó đã bị gỡ.
Những video trên cũng đã bị chỉ trích tại Jakarta, khi Bộ trưởng Mạng xã hội Tri Rismaharini phải ban hành thông tư, kêu gọi người dân hãy báo cáo cho cơ quan chức năng địa phương nếu gặp các video tương tự.
Bà Rismaharini cũng kêu gọi các nhân viên của mình phải "ngăn ngừa các hoạt động cầu xin, cả ngoại tuyến và trực tuyến, trên các nền tảng mạng xã hội trong đó lạm dụng người già, trẻ em, người bị khuyết tật hay những nhóm người dễ bị tổn thương khác".
Muhammadiyah, nhóm Hồi giáo ôn hòa lớn thứ hai Indonesia, nói rằng "việc cầu xin và đề nghị được hỗ trợ hàng hóa, tiền bạc làm hạ thấp danh dự con người và bị cấm" trong đạo Hồi.
Sandiaga Uno, Bộ trưởng Du lịch và Kinh tế sáng tạo, hôm 29/1 kêu gọi những người sáng tạo nội dung hãy tạo nên "những nội dung tốt, mang giá trị tốt" mà không lợi dụng sự hào phóng của người dân.
Bộ Truyền thông và Tin học hôm 30/1 cho biết họ đã yêu cầu TikTok gỡ các video tắm bùn. Nền tảng mạng xã hội này sau đó nói với hãng tin địa phương Merdeka rằng họ "rất lo ngại" về các video ăn xin trực tuyến và kêu gọi người dùng báo cáo bất kỳ nội dung nào không phù hợp.
Devie Rahmawati, nhà xã hội học tại Đại học Indonesia, thì nói rằng những video như trên có thể sẽ tiếp tục xuất hiện, miễn là "có những người cảm thấy họ đã làm điều tốt bằng cách giúp đỡ trực tiếp những người ăn xin".
"Trong thế giới kỹ thuật số, cách chúng ta mang đến sự giúp đỡ không giống chúng ta đang giúp đỡ, chẳng hạn như tặng quà, tặng các biểu tượng hay tính năng. Những món quà này sau đó có thể được người yêu cầu giúp đỡ tận dụng", cô nói.
Bà Devi kêu gọi chính phủ nên giáo dục công chúng để đảm bảo các khoản đóng góp của họ được sử dụng cho các mục đích thích hợp.
Cũng trong ngày 29/1, Sultan đã xin lỗi về các video tắm bùn và hứa sẽ tạo ra nội dung tốt hơn trong tương lai. "Tôi sẵn sàng xóa mọi thứ để các TikToker khác không theo dõi. Tôi xin lỗi vì nội dung lan truyền trên tài khoản của mình", anh nói.
Hướng Dương (Theo SCMP)
