Không phải loại gừng nào cũng mua mà mẹ chỉ mua loại gừng Tuần. Đó là loại gừng được trồng trên vùng đất ở ngã ba Tuần nơi hai nhánh Tả và Hữu của con sông Hương gặp nhau.
Gừng Tuần có vỏ màu vàng nhạt và miếng gừng nhỏ thanh hơn gừng ở những nơi khác. Đặc biệt, vị gừng cay nồng hơn nên rất được những người già ưa thích. Dù không phải là dịp Tết nhưng một số gia đình có người già cũng thường mua gừng Tuần để làm mứt và cất trong lọ thủy tinh để dùng dần. Mỗi sáng bên chén trà nóng, các cụ bà cụ ông người Huế lại có thêm vài lát mứt gừng để nhâm nhi khiến mùa đông bớt đi cái lạnh khó chịu vốn có ở chốn cố đô.
Hồi bé, gia đình tôi rất khốn khó. Để có thêm tiền chi tiêu cho Tết nhất, mẹ tôi nhận củ gừng còn nguyên vỏ về nhà cạo thuê cho các lò làm mứt gừng. Còn bé nhưng thấy mẹ vất vả tôi cũng sắn tay phụ giúp. Trời lạnh cóng mà đôi bàn tay tôi nóng ran vì gừng cay. Gừng được ngâm trong những chậu lớn để dễ cạo vỏ. Sau khi dùng con dao nhỏ cạo xong lớp vỏ mỏng bên ngoài, thì thả gừng vào chậu nước khác để giữ cho gừng sạch và không bị ngả màu.
Lớp da non trên đôi bàn tay tôi nhăm nheo và đỏ ửng do nhúng ra nhúng vào nước gừng nhiều lần. Chỗ ngón tay tiếp xúc với dao cũng bị "móp" đi và mỗi tối tôi ôm đôi bàn tay ấy cố ngủ để quên đi cái nóng và đau nhức nhưng không phải lúc nào giấc ngủ cũng đến dễ dàng. Tôi đau một thì mẹ tôi chắc sẽ đau mười vì mẹ phải làm nhiền và nhanh hơn tôi. Hết bao gừng này cho đến bao gừng khác được chở đi chở về cho đến gần 27 hay 28 Tết mới chấm dứt.
Cả một xóm ở làng Kim Long nơi tôi ở làm mứt gừng vào dịp trước Tết. Chỉ cần đi ngang qua những nhà đó là mùi gừng toả ra thơm phức. Cái mùi thơm dễ chịu và tạo cảm ấm cúng ấy khiến tôi ngây ngất. Công thức làm mứt gừng cũng đơn giản. Mua sẵn gừng đã được thái mỏng ở chợ. Nên mua loại gừng Tuần, rất thơm ngon mà giá cả phải chăng. Giá một cân gừng tươi từ 10.000 đến 15.000 đồng, thêm cân đường trắng và quả chanh tươi là đủ nguyên liệu. Ngâm những lát gừng mỏng trong nước khoảng 1 đến 2 tiếng sau đó vớt ra rổ để ráo rồi luộc chín trong khoảng 30 phút. Trong khi luộc nên vắt vào một quả chanh để gừng trắng hơn. Luộc xong, rửa gừng qua nước lạnh. Nếu không có chảo lớn thì sau khi gừng đã ráo nước, chia gừng ra làm hai phần, mỗi phần khoảng nửa cân. Bỏ gừng và đường vào chảo rồi trộn đều sau đó đặt lên bếp. Cứ nửa cân gừng thì trộn với nửa cân đường. Lúc đầu, đun to lửa rồi sau đó giảm bớt lửa. Tay liên tục đảo và trộn gừng với đường cho đến khi gừng bắt đầu khô và đường đã áo xung quanh các lát mứt gừng thì đặt chảo xuống và đổ mứt gừng ra mâm. Để lát mứt gừng thẳng đẹp, bạn nên dùng tay mở những lát mứt gừng bị cong queo ra và ép nó xuống mặt mâm.
Mùi nó thì dễ chịu thế như đối với cô bé con như tôi thì mứt gừng vừa cuốn hút vừa "đáng sợ"! Sau khi mút lớp đường ngọt bên ngoài là tôi lén vứt ngay miếng gừng ướt trong miệng. Chẳng dại gì mà tôi ăn cả miếng bởi nó cay xé lưỡi. Có lần tôi thử lủm gọn một miếng mứt gừng nhưng vừa nhai mắt vừa rươm rướm như sắp khóc. Cay ơi là cay!
Tết này nhà tôi không làm mứt gừng, mẹ bảo mua cho khoẻ. Nhưng mẹ tôi vẫn giữ thói quen cũ là chỉ mua gừng trồng ở Tuần, vùng đất nơi ông ngoại tôi sống những ngày còn lại cuối đời!
Hương Lan
