Dưa chuột hay còn gọi là dưa leo rất phổ biến trong các bữa ăn gia đình và có giá trị dinh dưỡng. Mỗi trái dưa leo chứa 96% nước, nhiều loại vitamin, calo, protein, calcium... tốt cho sức khỏe, làm đẹp, chống oxy hóa. Loại cây này không cần quá nhiều nắng nên được nhiều "nông dân thành phố" lựa chọn để trồng trong nhà, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và tiện lợi khi chế biến món ăn.
Với thâm niên 8 năm làm vườn sân thượng, chị Lê Thị Ngọc Trân (TP HCM) từng trồng qua nhiều loại rau, quả nhưng vụ mùa này là lần đầu tiên chị bội thu dưa chuột ngoài sức tưởng tượng. Sau gần 2 tháng trồng 5 gốc dưa leo, chị đã thu hoạch được hơn 30 kg và "đem tặng khắp nơi vì nhà ăn không hết". Bà mẹ Sài Gòn đã tổng kết lại kinh nghiệm trồng trọt của mình để chia sẻ với mọi người.
Mê nấu nướng nên chị Ngọc Trân trồng đủ loại rau, trái trên khu vườn sân thượng của gia đình.
1. Thời điểm trồng dưa leo
Là giống cây ưa nắng dịu, dưa leo có thể sinh trưởng và phát triển tốt ở các tỉnh phía Nam quanh năm nhưng thời điểm lý tưởng là từ tháng 11 đến tháng 2-3 hoặc từ tháng 5 đến tháng 7-8.
2. Chuẩn bị đất
Loại đất để cây phát triển tốt hơn cả là đất pha cát hoặc đất chứa nhiều dinh dưỡng; không nên trồng dưa chuột luôn trên đất mới. Để đất có nhiều dưỡng chất, chị Ngọc Trân khuyên trộn đất cùng gỗ mùn, phân bò và phân trùn quế, tỉ lệ 3 đất : 2 mùn : 1 trùn quế. Bạn trộn đều với nhau rồi xới lên để phân ngấm vào đất rồi mới đổ sang chậu.
3. Chọn giống
Có nhiều loại dưa chuột khác nhau: dưa chuột gai, dưa chuột Thái, dưa chuột xanh... nhưng phổ biến hơn cả là dưa chuột leo giàn. Tùy vào mục đích và sở thích, bạn có thể chọn lựa giống dưa phù hợp để dễ chăm sóc, thu hoạch. Chị Ngọc Trân dùng hạt giống Trang Nông mua tại siêu thị với giá hơn 10.000 đồng.
4. Chuẩn bị chậu trồng
Dưa chuột là giống cây có bộ rễ phát triển nhanh và khỏe. Chính vì thế, không gian chậu phải vừa đủ cho cây phát triển. Chị Ngọc Trân trồng riêng mỗi cây một chậu. Bạn có thể thay thế chậu bằng thùng hoặc xô nhựa. Dưới đáy chậu, bạn đục nhiều lỗ thoát nước để tạo sự thông thoáng giúp rễ cây phát triển mạnh, trao đổi oxy tốt, tránh tình trạng ngập úng.
5. Ủ hạt giống
Hạt giống dưa chuột cần được ngân trong nước ấm 30-35 độ C khoảng 2-3 tiếng. Tiếp đó, bạn vớt hạt ra rửa lại bằng nước sạch và dùng khăn ẩm ủ trong nhiệt độ 27-30 độ C khoảng 3-5 ngày. Bạn cần giữ cho bọc ủ được ẩm và khi thấy hạt nứt ra, nhú mầm thì đem đi gieo.
6. Kỹ thuật gieo hạt giống
Bạn dùng tay ấn một lỗ nhỏ xuống nền đất tơi xốp, đủ ẩm và dinh dưỡng (khoảng 1cm) sau đó bỏ 1-2 hạt/lỗ. Tiếp đến, bạn phủ thêm một lớp đất mỏng rồi phun nhẹ nước lên trên để đảm bảo đất đủ ẩm.
Bạn cần bọc chậu hạt trong túi nilon và đặt ở nơi có nắng giúp kích thích sự phát triển của hạt giống. Một tuần sau khi gieo, hạt sẽ nảy mầm. Khi cây con cao khoảng 10-15cm, bạn có thể bứng chúng vào chậu trồng.
Khoảng 3 tuần sau khi trồng vào từng chậu riêng, cây bắt đầu phát triển thân lá và các tua cuốn. Đây cũng là thời điểm thích hợp để làm giàn cho dưa leo.
7. Chuyển cây giống vào chậu
Bạn cần tạo hố đất sâu, nhấc nhẹ bầu cây ra khỏi khay và vùi kín bầu cây dưới đất, đôn cho chặt gốc. Phủ rơm rạ, gỗ mùn, cỏ khô xung quanh gốc để giữ ẩm. Thời điểm trồng cây nên vào buổi sáng hoặc chiều khi nắng đã tắt. Cây con mới trồng được đặt ở nơi râm mát, tránh ánh nắng trực tiếp khoảng 1-2 ngày.
Cây dưa leo phát triển nhanh và không đòi hỏi phải chăm sóc nhiều, bạn chỉ cần tưới nước 1-2 lần/ngày. Chậu cây được đặt ở nơi có nhiều ánh sánh để trái nhanh lớn và cho năng suất cao.
Trong 2 tuần đầu tiên sau khi trồng, bạn hãy thường xuyên tưới nước cho cây vào mỗi buổi buổi sáng sớm và chiều; phủ phân chuồng, phân gà, rơm rạ hoặc cỏ khô ở mặt đất xung quanh cây. Cây bắt đầu phát triển thân lá và các tua cuốn là lúc bạn cần làm giàn cho cây. Việc làm giàn và tỉa nhánh cho cây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của cây, năng suất và chất lượng quả.
8. Cách làm giàn dưa leo
Có thể dùng cọc tre, gỗ, sắt để làm giàn, mỗi cọc phải có đường kính ít nhất 3-5 cm, cao khoảng 2-3m tùy theo vị trí, diện tích và không gian trồng. Cọc được cắm theo hình chữ A, dùng dây hoặc thép cố định. Cọc phải đủ chắc để cây có thể leo bám mà không bị đổ, giàn càng vững chắc thì gốc cây càng cố định, tạo điều kiện cho cây sinh trưởng phát triển tốt. Nếu trồng trong chậu, thùng xốp tại nhà thì có thể làm giàn nghiêng tựa gần vào vách tường, lan can.
Ngoài ra, chị Trân cũng gợi ý cách sử dụng lưới nylon làm giàn cho dưa leo vừa thuận tiện vừa tiết kiệm thời gian.
9. Kỹ thuật chăm sóc
- Tưới nước cho dưa leo: Vào thời kỳ cây trổ hoa, bạn cần đặc biệt, lưu ý không để cây bị thiếu nước. Ở giai đoạn này, cây đã khá cứng nên sẽ không bị chết vì ngập úng. Cây dưa chuột muốn phát triển mạnh cần được tiếp xúc với ánh nắng mặt trời từ 6 tới 8 giờ mỗi ngày.
- Xén ngọn: Khi cây được 8-10cm, canh lúc trời quang đãng, dùng dao hay kéo sắc xén ngọn dưa để cho dưa đâm nhiều tượt. Nhờ đó, năng suất sẽ gia tăng đáng kể.
- Sâu bệnh: Do được trồng trên sân thượng và chăm sóc kỹ nên dưa leo nhà chị Trân ít bị sâu. Tuy nhiên, một số loại sâu bệnh thường xuất hiện trên cây dưa chuột gồm sâu xám, dế, sâu vẽ bùa, bọ trĩ, sâu xanh ăn lá.
- Bón phân: Chị Trân trộn phân vào đất trồng và khi cây leo giàn thì bón ít tro rơm, tro củi để đảm bảo sản phẩm thu được "sạch" hoàn toàn.
Sau khi cho thu hoạch tới 30 kg, những gốc dưa trong vườn của chị Trân vẫn tiếp tục ra hoa và quả non.
10. Thụ phấn cho cây
Khoảng 30 - 50 ngày sau khi trồng, dưa leo bắt đầu ra hoa kết trái, các nách lá xuất hiện hoa đực, hoa cái và nhánh. Thời kỳ này được xem là "nhạy cảm" nhất, quyết định năng suất của cây. Lúc này cần tưới nước cho cây 2 lần/ngày vào buổi sáng và chiều tối. Dưa leo là cây thuộc nhóm ưa nhiệt nên trồng nơi có ánh sáng nhiều thì trái sẽ nhanh lớn và chất lượng tốt.
Để dưa leo đậu quả, cho ra nhiều trái, bạn cần chú ý đến việc thụ phấn của cây. Bạn có thể phun nước đường pha loãng lên thân cây để thu hút ong thụ phấn cho dưa. Hoặc bạn tác động đến việc thụ phấn bằng cách loại bỏ hoa đực, dùng tăm bông lấy phấn hoa đực rồi chà lên nhụy hoa cái.
11. Thu hoạch và bảo quản
Dưa leo được thu hoặc sau 60 tới 80 ngày trồng tùy vào điều kiện chăm sóc và giống cây. Cũng như các loại trái cây khác, bạn nên thu hoạch dưa leo vào sáng sớm khi trời dịu mát. Sau khi thu hoạch hết đợt, bạn có thể bón kali cho cây 2 lần/tuần để cây đủ lực và dưỡng chất nuôi lứa tiếp theo.
12. Cách bảo quản
Sau khi thu hoạch, bạn nên rửa sạch dưa leo và ngâm chúng trong nước muối khoảng 30 phút để vi khuẩn bị tiêu diệt. Sau đó, dùng giấy ăn gói từng trái dưa chuột lại. Việc làm này giúp trái dưa chuột giữ được độ ẩm tốt.
Bạn cho tất cả vào túi khóa kéo và cuộn gọn lại, đặt vào ngăn mát tủ lạnh giữ dưa chuột tươi lâu hơn, không bị héo, mất nước.
