Chỉnh cặp kính bị nhòe do đeo khẩu trang, ông Riccardo Rosso, một nhà nghiên cứu về toán cổ, viết nguệch ngoạc trên bảng đen những kết quả có thể xảy ra trong trò chơi xúc xắc để mô tả khả năng nhiễm nCoV tại Italy.
"Về mặt khái niệm thì nó giống nhau, vẫn là xác suất", ông Rosso nói nhưng lưu ý biến số về Covid-19 vẫn chưa được giải đáp. Việc giao tiếp giữa người với người làm tăng nguy cơ tiếp xúc với virus là "canh bạc có độ rủi ro cao".
Một con phố ở thị trấn Pavia, vùng Lombardy, Italy hoang vắng sau lệnh phong tỏa. Ảnh: NYT.
Theo ông Rosso, để giảm xác suất lây nhiễm, cách hiệu quả nhất là hạn chế giao tiếp xã hội. Và đó cũng chính là cách tiếp cận của chính phủ Italy trong công tác chống dịch. Đầu tiên là phong toả 11 thị trấn, rồi đến một vùng rộng lớn với 16 triệu dân sinh sống, và cuối cùng là trên quy mô toàn quốc với 60 triệu người nhưng vẫn cho phép các nhà hàng, quán ăn mở cửa. Chính phủ tiếp tục thắt chặt lệnh hạn chế, yêu cầu tất cả cơ sở cung cấp dịch vụ đóng cửa, ngoại trừ hiệu thuốc và siêu thị khi Covid-19 bùng phát dữ dội hơn.
Người Italy đón nhận lệnh phong tỏa với sự hoảng loạn và sợ hãi. "Liệu xác suất nhiễm virus của mình là bao nhiêu?", đó là câu hỏi trong tâm trí hầu hết mọi người lúc này. Tại Italy, không nơi nào phù hợp hơn để thảo luận vấn đề này ngoài Pavia, thị trấn với 75.000 dân ở phía nam Milan, khu vực được coi là tâm dịch của đất nước.
Pavia được mệnh danh là Las Vegas của Italy vì sự phổ biến của những máy đánh bạc và máy chơi lô tô. Pavia cũng nổi tiếng vì là quê hương của Gerolamo Cardano, một nhà toán học và bác sĩ nổi danh trong thế kỷ 16. Cha ông là phụ tá của danh họa Leonardo da Vinci, các anh chị em của ông đều thiệt mạng vì bệnh dịch hạch, và sự đen đủi khi đánh bạc đã tạo nguồn cảm hứng cho Cardano tạo nên công trình nghiên cứu về việc có thể dự đoán hoặc tính toán những rủi ro của số phận. Công trình đột phá này khiến ông được coi như cha đẻ của lý thuyết xác suất, điều mà thế giới hiện đại không mấy nhớ đến cho tới khi một đại dịch khủng khiếp xảy ra.
Dựa trên nghiên cứu của nhà toán học Cardano, các nhà khoa học có thể phỏng đoán chính xác hơn rủi ro trong nhiều vấn đề xã hội nhằm tạo nên các chính sách về sức khoẻ cộng đồng, từ việc cài dây an toàn, đội mũ bảo hiểm đến cấm hút thuốc.
Nhưng đối với nCoV, việc dự đoán rủi ro trở nên khó hơn rất nhiều. Những hành động nhỏ, bình thường hay thậm chí vô cùng nhạt nhẽo, như đi siêu thị hoặc đi uống bia hay cafe với bạn bè, thậm chí bấm thang máy ở nơi công cộng bất ngờ trở thành biến số mới không thể xác định.
Những thanh niên vẫn tụ tập đánh bài ở thị trấn Pavia, Italy, hai tuần trước khi các ca nhiễm nCoV đầu tiên công bố ở nước này. Ảnh: NYT.
Trong phòng chăm sóc đặc biệt của Bệnh viện Pavia, các bác sĩ đang điều trị cho một người được gọi là "bệnh nhân 1". Vận động viên 38 tuổi được cho là nguồn lây lan virus khắp vùng Lombardy của Italy. Qua các ca nhiễm có liên quan tới "bệnh nhân 1", các bác sĩ đang cố gắng tính toán xác suất lây nhiễm, phát bệnh và tử vong. Tiến sĩ Raffaele Bruno, giám đốc đơn vị phụ trách các bệnh truyền nhiễm tại bệnh viện, cho biết ông và các cộng sự đang hoàn thành tập dữ liệu về bệnh nhân, giúp các đồng nghiệp quốc tế hiểu rõ hơn những gì đang phải đối mặt.
Tuy nhiên, Covid-19 nguy hiểm không chỉ bằng việc lây nhiễm cho nhiều người mà còn làm quá tải hệ thống y tế, khiến cho khả năng chẩn đoán và điều trị không còn chắc chắn. Sự thiếu hụt giường bệnh và thiết bị y tế sẽ trở nên trầm trọng hơn khi các ca nhiễm tăng đột biến.
"Bạn có thể tính toán tỷ lệ khi bạn có các con số, nhưng nếu không có các con số, mọi thứ đều chỉ là giả thuyết", ông Fausto Baldanti, nhà dịch tễ học tại Bệnh viện Pavia, nhận định.
Ông Baldanti cho hay nỗ lực sớm của bệnh viện là cách ly người nhiễm virus với các bệnh nhân khác, giúp giảm số người tử vong. Và biện pháp phong toả khu vực Lombardy đã có hiệu quả. Nhưng thực tế số ca nhiễm mới ở Italy vẫn tăng, vượt con số 17.000 và số người chết đã là hơn 1.200.
Ngày 11/3, ông Giorgio Gori, thị trưởng thị trấn Bergamo, cho biết các phòng chăm sóc đặc biệt đã quá tải tới mức nhiều bệnh nhân không được điều trị kịp thời và tử vong. Các bác sĩ buộc phải "bỏ lại những người có cơ hội sống sót thấp hơn". Lãnh đạo của một bệnh viện ở thị trấn này cũng tiết lộ hệ thống y tế gần như tê liệt khi các bệnh nhân nCoV chiếm 60 trong tổng số 80 giường chăm sóc đặc biệt.
Theo ông Nino Cartabellotta, nhà nghiên cứu y tế công cộng nổi tiếng ở Italy, hơn một nửa trong số 851 phòng chăm sóc đặc biệt tại vùng Lombardy đang tràn ngập bệnh nhân Covid-19.
"Khi hệ thống hết chỗ, tỷ lệ tử vong sẽ tăng đột biến", ông Cartabellotta nhận định và nói thêm nếu tình hình hiện tại vẫn không được khống chế, hệ thống chăm sóc sức khoẻ ở phía bắc Italy, nơi có cơ sở vật chất tốt nhất cả nước, sẽ sụp đổ nhanh chóng. Và Italy đã bỏ qua "thời điểm vàng" để chống Covid-19 lây lan trong cộng đồng.
"Vì vậy điều quan trọng là mọi người nên ở trong nhà", ông khuyến cáo.
Theo nhà toán học Rosso, giáo sư tại Đại học Pavia, "không có gì là chắc chắn, nhưng mọi người có thể đặt mình trong hoàn cảnh giảm thiểu được rủi ro". Tuy nhiên khi lệnh phong tỏa được dựng lên, nhiều người Italy cảm thấy bực bội, số khác thờ ơ trước khuyến cáo của nhà chức trách.
"Họ muốn kiểm soát những thứ không kiểm soát được. Nó giống như đánh bạc vậy", Gabriele Zanardi, giáo sư tâm lý học tại Đại học Pavia, nhận xét về nỗ lực chống Covid-19 của chính quyền.
Sơn Nam (Theo NYT)
