Trong di sản văn học nhà văn Kim Dung để lại, Thần điêu đại hiệp được ghi nhận là bộ truyện trải qua nhiều lần chuyển thể nhất, với 15 phiên bản phủ sóng điện ảnh và truyền hình. Trước bộ phim làm nên tên tuổi cho Cổ Thiên Lạc - Lý Nhược Đồng năm 1995 và series gắn liền sự nghiệp của Lưu Diệc Phi năm 2006, màn ảnh nhỏ lưu giữ dấu ấn sâu đậm của phiên bản Hong Kong ra mắt cách đây vừa tròn bốn thập kỷ.
Tác phẩm đạt rating trung bình 62 điểm, chạm mốc cao nhất 70 điểm. Ước tính mỗi tập phim được 3,2 triệu khán giả đón nhận. Phim được show giải trí đình đám một thời K100 đưa vào "Top phim được yêu thích nhất thập niên 1980".
Tại lễ trao giải TVB năm 1999, phim xếp thứ 5 trong danh sách "Chương trình truyền hình khó quên của thiên niên kỷ", sau các tác phẩm Người đến từ giang hồ, Hoan lạc kim tiêu, Bến Thượng Hải, Thiên vương chi vương.
Các ca khúc nhạc phim cũng có đời sống riêng đầy hào quang. Theo tờ Minh Báo số ngày 4/12/1983, bài chủ đề Ngày nào mới gặp lại thống lĩnh bảng xếp hạng nhạc thịnh hành của đài Thương nghiệp Hong Kong 5 tuần liên tiếp. Bản nhạc Tình nghĩa lưỡng tâm kiên cũng dẫn đầu bảng xếp hạng ca khúc tiếng Hoa của đài truyền hình Hong Kong.
Cuối năm 2018, khi nhà văn Kim Dung qua đời, đài TVB chọn chiếu lại Thần điêu đại hiệp 1983 thay vì phiên bản 1995, vì đây là phim chuyển thể khiến ông ưng ý nhất.
Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Apple Daily năm 2003, đại tác gia nói: "Đa số diễn viên đóng phim chuyển thể từ truyện của tôi đều không làm tôi hài lòng. Băng phim gửi đến tôi chỉ xem được vài tập. Thực sự họ diễn quá non nớt. Cho đến hiện tại, tôi vừa ý nhất bản của Lưu Đức Hoa và Trần Ngọc Liên. Dương Quá và Tiểu Long Nữ vô cùng phù hợp màu sắc trong trang sách của tôi".
Ba năm sau, nhà văn nhấn mạnh lần nữa: "Tôi cảm thấy Lưu Đức Hoa diễn đủ tốt, trang trọng, nghiêm túc. Gần đây có trang web mở bình chọn diễn viên Thần điêu đại hiệp được yêu thích nhất, số phiếu cao nhất thuộc về Lưu Đức Hoa và Trần Ngọc Liên. Tôi nghĩ các khán giả đó đánh giá đúng".
Không chỉ nhà văn Kim Dung, giới truyền thông và công chúng cũng ghi nhận tích cực về phiên bản Quá Nhi - cô cô của năm 1983. Trong cuộc bình chọn "100 nhân vật kinh điển" tờ Apple Daily tổ chức năm 2007, vai Tiểu Long Nữ của Trần Ngọc Liên được xếp thứ tư, vai Dương Quá của Lưu Đức Hoa đứng thứ 9.
Trần Ngọc Liên và Lưu Đức Hoa đóng Thần điêu đại hiệp khi mới ngoài đôi mươi. Một người đã bước vào hàng ngũ Hoa đán với nhiều vai diễn nổi bật, một người là sao trẻ tiềm năng, góp mặt nhiều phim nhưng chưa có nhiều vai chính.
Trang The Paper đánh giá Lưu Đức Hoa diễn còn non nớt trong vai Dương Quá, nhưng anh tạo thiện cảm bởi vẻ chân thật, ngoại hình chuẩn "tiểu thịt tươi" (sao nam đẹp trai, phong cách hot boy) đương thời. Nhờ tác phẩm phá kỷ lục rating, thiên vương Hong Kong nhận kịch bản không ngừng trong hai năm 1984-1985, trở thành ông hoàng phòng vé. Anh còn giành giải "Nam diễn viên khó quên nhất thiên niên kỷ" tại lễ trao giải TVB 1999.
So với "Quá Nhi" Lưu Đức Hoa, "cô cô" Trần Ngọc Liên tạo nên hiệu ứng yêu thích càng lớn hơn. Qua nhiều cuộc bình chọn trong 40 năm qua, nữ diễn viên luôn có mặt trong danh sách Tiểu Long Nữ kinh điển trên màn ảnh. Khác với Phan Nghinh Tử tinh anh, Lý Nhược Đồng băng thanh ngọc khiết, Lưu Diệc Phi đài các kiêu sa, Trần Ngọc Liên mang vẻ đẹp như thực như mộng.
Tờ Sina nhận xét Trần Ngọc Liên khí chất xuất chúng, đoan trang, ưu nhã, tinh sạch, đúng chất Tiểu Long Nữ. Cái hay của kịch bản là sáng tạo loạt chi tiết "cô cô" khéo đan áo, giỏi bếp núc, đảm đang mọi việc như bao nữ nhân trần thế. Cách làm này đưa nhân vật bước ra khỏi vẻ mờ ảo sương khói để đời thường hơn, mà không đánh mất tính mỹ cảm.
Trong khi đó, trang Sohu cho rằng sở dĩ khán giả thấy Trần Ngọc Liên thanh cao thoát tục là bởi đời tư trong sạch, nói không với tin đồn của cô. Ngoài mối tình tốn nước mắt với tài tử Châu Nhuận Phát, cô không vướng tin đồn tình cảm với ai khác.
Lưu Đức Hoa chưa từng che giấu niềm ái mộ dành cho bạn diễn hơn một tuổi, luôn gọi Trần Ngọc Liên hai tiếng "cô cô". Thuở son trẻ, anh thú nhận: "Cô cô trong lòng tôi như tiên nữ giáng phàm. Cô ấy là nữ chính duy nhất làm tôi phim giả tình thật".
Khi đã có tổ ấm hạnh phúc, anh vẫn hoài niệm đầy trân trọng: "Trần Ngọc Liên đẹp quá. Một vẻ đẹp khác biệt số đông và không thuộc về nơi thành thị đô hội. Một vẻ đẹp mang sự tinh khiết của đất, tĩnh tại thư thái, không thể bị những thứ phàm tục làm cho ô uế.
Tôi chưa từng thấy tia khát vọng trong ánh mắt cô ấy. Đó là người con gái sống trong phẳng lặng. Tuổi trung niên gặp lại, tôi vẫn thấy khí chất vẹn nguyên như vậy. Cho dù mọi thứ đổi khác thế nào, cô ấy mãi là Tiểu Long Nữ trong lòng tôi".
Khi biết nàng thơ từng là bạn gái thần tượng Châu Nhuận Phát, Lưu Đức Hoa có phần nản lòng. Dù vậy, anh không thể buông bỏ mối tình si. Thời gian quay Thần điêu đại hiệp, ngày nào tài tử cũng mong bắt đầu công việc sớm để được gặp người trong mộng.
Nhận phỏng vấn của một show truyền hình ở Hong Kong năm 2008, Trần Ngọc Liên tiết lộ bạn diễn từng coi cô như bạn gái, tìm mọi cách đến gần, chăm sóc cô chu đáo. Khi phim đóng máy, Lưu Đức Hoa vẫn hoài thương nhớ "cô cô". Không có lý do gì để hội ngộ crush từng khiến anh chìm trong sầu muộn.
Năm tháng qua đi, thiên vương Hong Kong vẫn không quên được hình ảnh Trần Ngọc Liên bật cười khi nghe anh tỏ bày tình cảm. Còn Trần Ngọc Liên cho biết cô đã khéo léo từ chối mối nhân duyên này, để bạn diễn không bị tổn thương.
40 năm trước, khi vừa nắm được bản quyền chuyển thể tác phẩm Kim Dung, TVB lên kế hoạch làm liền hai phim lớn. Anh hùng xạ điêu được chia làm ba phần, để nhà đài vừa làm vừa thăm dò phản ứng khán giả. Tạo hiệu ứng tốt, phim này trở thành nền tảng nâng đỡ cho Thần điêu đại hiệp.
Không chỉ vượt Anh hùng xạ điêu, thống lĩnh rating TVB năm đó, Thần điêu đại hiệp còn lập kỷ lục phim được xem nhiều nhất trong lịch sử truyền hình Hong Kong, tính đến năm 1983.
Sina ví von Anh hùng xạ điêu là người khổng lồ, còn Thần điêu đại hiệp là người hùng trên vai người khổng lồ với thành công gần như được đoán trước. Phim giữ được tinh hoa về mặt sản xuất của phim tiền nhiệm, đồng thời thay đổi không ít tình tiết so với nguyên tác.
Từ Anh hùng xạ điêu, nhiều diễn viên sang Thần điêu đại hiệp đóng tiếp cùng một vai. Nhóm khác đóng cả hai phim nhưng với vai diễn khác nhau.
Để lại tiếng vang về nội dung và màn hóa thân của dàn diễn viên nhưng tác phẩm bất hủ năm xưa cũng khó tránh những lời chê. Cảnh Dương Quá bị Tiểu Long Nữ làm cho sợ, phải nhảy ra khỏi Cổ Mộ, Dương Quá mặc xiêm y ngắn tay màu vàng nhạt. Nhưng sang đến cảnh trở về Cổ Mộ, y phục của nam chính biến thành màu xanh lam.
Vì hạn chế trong kỹ thuật làm phim, Thần điêu đại hiệp bị chê cảnh trí nghèo nàn, tạo hình chim điêu thô sơ. Tờ Sina nhận xét "Điêu huynh trông thật ngốc nghếch". Ngoài ra, thanh kiếm của Dương Quá trông giống đao hơn và mặt nạ chàng sử dụng khi lưu lạc giang hồ được thiết kế vừa hài hước vừa gây sợ hãi.
Phim Hoa - Hàn vang bóng một thời là chuyên mục chỉ có trên Ngôi Sao, hé lộ chuyện hậu trường các phim truyền hình và điện ảnh kinh điển của màn ảnh Hoa ngữ, Hàn Quốc.
Phong Kiều (Theo Sina, Sohu, The Paper)
