Lên sóng năm 1993, Bao Thanh Thiên thống lĩnh rating, trở thành hiện tượng màn ảnh Đài Loan. Cơn sốt của phim lan rộng ra nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam. Các nhân vật Bao đại nhân, Công Tôn tiên sinh, Triển Chiêu, Vương Triều, Mã Hán, Trương Long, Triệu Hổ trở nên thân thuộc với mọi gia đình. Dàn diễn viên của phim cũng thăng hạng tên tuổi.
30 năm qua đi, nhiều phiên bản Bao Thanh Thiên đã ra mắt. Có phiên bản giữ nguyên dàn sao của bản phim 1993, có phiên bản làm mới hoàn toàn. Nhưng không bản nào vượt qua được cái bóng từ bộ phim đầu tiên của truyền hình Đài Loan năm xưa. Trang Sohu đánh giá tác phẩm không chỉ có nội dung hấp dẫn, nhân vật sinh động, còn thu hút bởi ca khúc cuối phim - Mộng uyên ương hồ điệp.
Mới đầu, Bao Thanh Thiên chỉ là dự án nhỏ của đài truyền hình Hoa Thị, dài 15 tập và mang tính "chữa cháy" để lấp vào khung giờ trống sóng. Vì lý do này, 5 nghệ sĩ đã từ chối đóng Bao Chửng, trước khi vai diễn được giao cho Kim Siêu Quần. Nhưng từ các tập đầu tiên, phim tạo thành công vượt ngoài mong đợi, nhà sản xuất quyết định biến nó thành dự án cổ trang dài hơi xoay quanh 41 vụ án với độ dài kỷ lục 236 tập.
Sức hút của bộ phim mở ra một cuộc chiến gay cấn giữa các ông lớn ngành truyền hình ở Hong Kong và Đài Loan. Theo bài tường thuật của trang Tianmu News, ATV mua được bản quyền làm phần tiếp của Bao Thanh Thiên trước. Không cam lòng với kết quả này, ban lãnh đạo TVB nhờ cố Chủ tịch Thiệu Dật Phu trực tiếp ra mặt, mời Kim Siêu Quần đóng chính phim Tân Bao Thanh Thiên. Lịch quay được sắp xếp vào lúc nam diễn viên chưa đến đoàn phim của đối thủ.
Chưa dừng lại, TVB ra giá cát-xê gấp đôi đài Hoa Thị, mời nguyên dàn diễn viên phim gốc cùng đóng Tân Bao Thanh Thiên. Họ còn cho dừng một phim đang quay dang dở của đài, đưa Trịnh Y Kiện và các diễn viên khác cùng góp mặt.
Lúc đầu, TVB thuê phim trường của đài Trung Thị bên Đài Loan. Nghĩ đây là "miếng bánh ngon ăn", đài này yêu cầu đổi lại được độc quyền phát sóng Tân Bao Thanh Thiên ở Đài Loan, bằng không họ tăng giá thuê phim trường. Cố Chủ tịch Thiệu Dật Phu đã rất phẫn nộ, quyết định tự chi 300 triệu HKD xây phim trường.
Đúng lúc đó, Đài Thị chen chân, đồng ý cho TVB thuê phim trường lớn nhất của họ với giá bằng phân nửa của Trung Thị. Họ còn cung cấp bộ phận phục trang, đạo cụ, nhân viên phim trường. Không hưởng miếng lợi nào, đài Hoa Thị ra lệnh cấm vận với Tân Bao Thanh Thiên, yêu cầu toàn bộ nhân viên nhà đài không được nhắc đến bộ phim.
Sóng gió chưa khép lại ở đó. Quay xong 5 vụ án, Tân Bao Thanh Thiên bị dừng sản xuất do kiện tụng về vấn đề cát-xê giữa diễn viên chính Kim Siêu Quần và đài TVB. Đấu tranh cho bạn diễn, Hà Gia Kính bị nhà đài "phong sát". Chớp thời cơ, ATV làm bản phim khác.
Năm 1995, Tân Bao Thanh Thiên của TVB thoát cảnh "đắp chiếu", lên sóng cùng lúc bản Bao Thanh Thiên của ATV. Hai tác phẩm cùng cốt truyện và nhân vật chiếu đồng thời như vậy là hiện tượng vô tiền khoáng hậu trong lịch sử truyền hình Hong Kong.
Được phát triển thành dự án lớn, Bao Thanh Thiên tốn 11 tháng rưỡi sản xuất, vừa quay vừa hậu kỳ vừa chiếu. Đài Hoa Thị năm ấy huy động hết lực lượng thực hiện bộ phim với 13 đạo diễn, hơn 30 biên kịch. Đoàn phim được chia thành 8 tổ quay song song và liên tục ngày đêm. Bình quân một ngày rưỡi, họ làm xong một tập.
Các diễn viên trong phim cùng lúc đóng nhiều vai. Kim Siêu Quần ngoài vai chính Bao Chửng, Phạm Hồng Hiên ngoài vai Công Tôn Sách còn thể hiện một số vai phản diện trong các vụ án.
Với tiến độ quay căng thẳng, dàn diễn viên mỗi ngày chỉ ngủ ba, bốn tiếng. Thích ứng với tình cảnh phim trường như chiến trường, Kim Siêu Quần luyện được thói quen ngủ đứng, thậm chí vừa ngủ vừa ăn. Trong một cuộc phỏng vấn, ông tâm sự: "Bạn đã bao giờ thử làm như tôi chưa? Ăn cơm đoàn, đang gắp miếng sủi cảo thì tôi ngủ, một lúc sau dậy ăn tiếp". Dù cực khổ, nam nghệ sĩ giữ được lực diễn của một diễn viên sân khấu, luôn lên hình với thần sắc uy nghiêm, giọng nói được ví như sấm rền.
"Triển Chiêu" Hà Gia Kính có khi đội tóc giả và mão miện ba ngày không tháo. Hai bộ y phục của anh không kịp giặt, nếu ướt mồ hôi chỉ đem phơi khô rồi mặc tiếp. Ngay cả lúc tay bị thương, quấn băng ba tháng, anh vẫn đóng phim không nghỉ ngày nào. Phạm Hồng Hiên và bốn người đóng vai hộ vệ cũng vất vả không kém. 7 chiếc ghế của họ thường treo 7 chai nước đường để tiếp sức.
Xuất thân là nghệ sĩ ca vũ kịch, Kim Siêu Quần (sinh năm 1951) từng làm nhiều vị trí trong đoàn kịch, đoàn phim như đạo diễn, nhà sản xuất, biên kịch, phó đạo diễn. Thập niên 1980, ông đóng vai phản diện nhiều hơn chính diện.
Vai diễn Bao Chửng trong phim Bao Thanh Thiên 30 năm trước đưa ông lên đỉnh cao danh vọng. Lần đầu trong đời, ông được mời sang Hong Kong và Singapore đóng phim. Ông cũng tất bật nhận phỏng vấn, quay talkshow, diễn ca vũ kịch ở Hàn Quốc, Thái Lan, Campuchia.
Các tờ báo lớn như Sina, QQ đánh giá hình tượng Bao đại nhân của Kim Siêu Quần đi vào lòng người từ sắc diện, phong thái đến giọng nói. Ông kế thừa vẻ uy nghiêm, trang trọng của nhân vật Bao Công trong các tác phẩm kịch và điện ảnh trước đó, nhưng tạo nên nét đặc sắc bởi giọng thoại quyền uy, lối diễn đậm đặc tính sân khấu. Năm 1995, Kim Siêu Quần thắng giải "Nam diễn viên chính xuất sắc" ở Kim Chung - giải thưởng phim truyền hình danh giá nhất Đài Loan.
Tuy nhiên, thành công này cũng làm ông bị "chết vai". Các vai diễn khác sau của ông không được chú ý. Đổi lại, ông liên tục được mời hóa thân Bao đại nhân trong 10 phim truyền hình, đến nay đã quay hơn 700 tập phim với vai diễn này.
Nghệ sĩ gạo cội không chạnh lòng, ngược lại thấy tự hào. Ông từng ấp ủ mong ước nhập vai Bao Công trong 1.000 tập phim và duy trì diễn xuất đến khi bản thân sức cùng lực kiệt và khán giả không còn muốn xem mình diễn.
Trước khi nhập vai trong Bao Thanh Thiên năm 1993, Kim Siêu Quần nghiên cứu kỹ bối cảnh lịch sử của phim và các giai thoại về nhân vật Bao Chửng. Sang đến bản năm 2010, ông nỗ lực giảm hơn 10 kg, dù khi ấy tuổi đã lớn, sức khỏe không còn như trước. Ông được mệnh danh là Bao đại nhân được yêu thích nhất màn ảnh nhỏ. Những người khác đảm nhận vai này đều không đạt được tầm ảnh hưởng như ông tạo nên.
Kim Siêu Quần bày tỏ sự tâm đắc với vai diễn này, trong một cuộc phỏng vấn với tờ Thần Báo năm 2009: "Trước khi Bao Thanh Thiên được dựng thành phim truyền hình, vai Bao Chửng đã có người đóng xuất sắc trên sân khấu. Không ai dám nhận vai vì sợ bị so sánh. Nhưng phàm chuyện gì cũng có người không sợ chết. Tôi chính là người đó".
Cả đời đóng Bao Thanh Thiên, Kim Siêu Quần chịu ảnh hưởng quan niệm của nhân vật. Ông cho hay: "Bất kỳ ai trong tâm cũng có thiện và ác. Khi tâm sinh thiện, bạn là người thiện, làm việc thiện. Khi tâm sinh ác, bạn chỉ làm việc xấu. Đóng vai này nhiều, tôi tự thấy mình không còn hợp để làm chuyện gì có tính tà ác. Vô hình trung, tôi trở thành người đàng hoàng hơn".
Quá yêu thích vai diễn, ông đồng ý tái xuất màn ảnh năm 2007 sau 7 năm giải nghệ. Ông nhận làm cố vấn kịch bản cho Bao Thanh Thiên phiên bản sản xuất năm 2010, với ý nguyện giúp phim lan tỏa được thông điệp văn hóa, đạo đức, thay vì chỉ phục vụ giải trí. Ông còn công khai chê hình tượng Bao Chửng do Châu Kiệt đóng trong Thời niên thiếu của Bao Thanh Thiên quá trẻ con. "Bao Chửng làm quan khi đã ngoài 30, sao có thể cư xử như vậy?", ông bình luận.
Không chỉ gắn liền tên tuổi Kim Siêu Quần, Bao Thanh Thiên còn là tác phẩm để đời của "Công Tôn tiên sinh" Phạm Hồng Hiên và "Triển đại hiệp" Hà Gia Kính. Ăn ý trên màn ảnh, họ được mệnh danh là "thiết tam giác" của thương hiệu phim.
Trước phim này, ba sao nam từng hợp tác trong Mây và trăng cung đường 8 ngàn dặm. Lúc đó, Hà Gia Kính đóng dũng tướng Nhạc Phi, Kim Siêu Quần hóa thân đại gian thần, Phạm Hồng Hiên làm hoàng đế nhu nhược. Sau khi Kim Siêu Quần nhận vai Bao Chửng, đài Hoa Thị mời hai người còn lại tái hợp.
Vai diễn đến với Hà Gia Kính sau khi Huỳnh Nhật Hoa không phản hồi lời mời của nhà đài. Anh trở thành Nam hiệp Triển Chiêu chuẩn mực trên màn ảnh, người trong mộng của nhiều thế hệ khán giả nữ. Đóng vai này ở các bản phim khác, Lữ Lương Vỹ, Tiêu Ân Tuấn, Quan Lễ Kiệt có sức hút riêng cũng không thể sánh bằng anh về độ nổi tiếng.
"Có thể diễn Triển Chiêu trong nhu có cương, trong cương có nhu chỉ mình Hà Gia Kính. 16 năm gặp lại, đôi mắt cậu ấy vẫn rực lửa thanh xuân, nhưng cũng mang nhiều ưu tư thăng trầm", Kim Siêu Quần từng nói về bạn diễn của mình.
Đi qua ba thập kỷ, Kim Siêu Quần có cuộc hôn nhân hạnh phúc dù không con cái. Vợ ông - Trần Kỳ - từng làm y tá, sau này chuyển hướng diễn xuất, đảm nhận vai Bàng quý phi trong Bao Thanh Thiên. Năm 2017, ông bị u não, từng có ý nghĩ từ bỏ điều trị. Được vợ động viên, ông mới kiên trì vượt qua ải sinh tử. Giờ lớn tuổi, sức khỏe không còn được như trước, ông giải nghệ, an hưởng tuổi già bên bà xã.
Phạm Hồng Hiên (sinh năm 1946) và Hà Gia Kính (sinh năm 1959) vẫn độc thân. 10 năm qua, Hà Gia Kính giã từ nghệ thuật, chuyển hướng kinh doanh. Anh từng vướng lùm xùm thuê lao động giá rẻ. Năm ngoái, anh gây chú ý khi xuất hiện với diện mạo như thanh niên ở tuổi ngoài 60. Năm 2015, Phạm Hồng Hiên phải dừng đóng phim vì cột sống có vấn đề. 6 năm sau, ông trở lại màn ảnh ngay khi sức khỏe hồi phục.
Phong Kiều (Theo Tianmu News, 163, Sohu)
