Tháng 4/2001, Danh gia vọng tộc ra mắt, nhanh chóng trở thành bộ phim ăn khách nhất năm của Trung Quốc với rating trung bình 17,74 điểm. Tại Việt Nam, nhiều gia đình là khán giả trung thành của bộ phim này vào khung giờ vàng trên sóng VTV. 20 năm sau, Danh gia vọng tộc vẫn là tượng đài trong lòng khán giả, được chấm 9,4/10 điểm trên diễn đàn bình luận phim Douban.
Danh gia vọng tộc tập trung vào cuộc đời Bạch Cảnh Kỳ, đồng thời đề cập nhiều biến động của gia tộc họ Bạch trong 100 năm. Phim thuộc hàng kinh điển và quá trình sản xuất phim có nhiều dấu ấn mang tính huyền thoại.
Danh gia vọng tộc dựa theo câu chuyện của hãng thuốc Đồng Nhân Đường nổi tiếng ở Trung Quốc. Nhân vật chính Bạch Cảnh Kỳ có nguyên mẫu là Lạc Kính Vũ. Ngoài đời, đạo diễn Quách Bảo Xương (sinh năm 1940) được Lạc Kính Vũ và người vợ thứ hai mua về làm con nuôi.
Từ nhỏ, ông nghe nằm lòng "sử ký" của gia đình và ấn tượng sâu đậm nhất chuyện Lạc Kính Vũ xoay xở tiền lo cho hiệu thuốc. Năm ấy, ông Lạc mở xưởng sản xuất a giao (một vị thuốc bắc) ở Tế Nam. Để có tiền lo cho nhà xưởng, ông bọc rác vào trong miếng vải gấm, đem tới tiệm cầm đồ nói rằng đó là bảo vật gia truyền. Nhờ vậy, ông vay được ngân lượng phục vụ kinh doanh.
Được truyền cảm hứng bởi những câu chuyện thú vị như thế, Quách Bảo Xương bắt đầu lên ý tưởng cho Danh gia vọng tộc vào năm 16 tuổi. Ban đầu, ông chọn thể loại tiểu thuyết để tái hiện lại những người thật, việc thật. Không may, bản thảo tiểu thuyết bị mẹ nuôi của ông đốt sạch bởi "chuyện xấu trong nhà không nên vạch áo cho người xem lưng".
Thi đậu Học viện Điện ảnh Bắc Kinh năm 1959, Quách Bảo Xương chuyển ý tưởng Danh gia vọng tộc thành kịch bản phim. Năm năm sau, ông bị khép tội phản động, tù ba năm; bản thảo bị tịch thu. Ra tù, Quách Bảo Xương tiếp tục viết, nhưng bị đốt sạch kịch bản thêm hai lần, một lần do quân đội, một lần do người vợ đầu của ông.
Đến tận năm 1994, Quách Bảo Xương dành tám tháng để hoàn tất kịch bản. Hai năm sau, cuối cùng ông cũng được bấm máy tác phẩm tâm huyết của mình. Vậy mà, mọi chuyện không thuận lợi như ông tưởng. Phim mới quay ba tập, nhà đầu tư rút vốn khiến lịch sản xuất tạm dừng, Quách Bảo Xương thì ôm món nợ ba triệu NDT (hơn 464.600 USD), vướng kiện tụng và bị xã hội đen đe dọa.
Bốn năm ròng rã, đạo diễn tiếp xúc hơn 80 nhà đầu tư để kêu gọi vốn nhưng bất thành. Năm 2000, đài truyền hình trung ưng Trung Quốc (CCTV) ngỏ ý rót tiền cho Danh gia vọng tộc. Sau 41 năm, đạo diễn Quách Bảo Xương cũng hoàn thiện được tác phẩm xương máu, thực hiện tâm nguyện tri ân cha mẹ nuôi quá cố của mình. Ông thổ lộ:
Danh gia vọng tộc là sinh mệnh của tôi, là toàn bộ sự sống của tôi. Phim không hoàn thành tôi chết không nhắm mắt.
Khi đầu tư cho Danh gia vọng tộc, đài trung ương đưa ra điều kiện đoàn phim phải sử dụng diễn viên do họ yêu cầu. Do đó, một số diễn viên từ dự án ban đầu bị thay đổi, gây ra không ít chuyện đau đầu cho Quách Bảo Xương.
Nhân vật mẹ của Bạch Cảnh Kỳ vốn được đạo diễn giao cho vợ mình - diễn viên Liễu Cách Cách. Nhưng nhà đài muốn đổi thành Tư Cầm Cao Oa. Quách Bảo Xương không đồng ý vì thân hình Tư Cầm Cao Oa hơi mập. Chuyện này lọt đến tai nữ nghệ sĩ gốc Nội Mông, bà lập tức giảm cấp tốc 9 kg trong một tháng, thể hiện thành ý với dự án. Thậm chí, Tư Cầm Cao Oa sẵn sàng không nhận cát-xê, miễn có được vai diễn trong Danh gia vọng tộc.
Hai tháng trước ngày phim khai máy, nhân vật người mẹ vẫn bị bỏ trống. Một hôm, Liễu Cách Cách mời Tư Cầm Cao Oa đến nhà ăn cơm. Tư Cầm Cao Oa mừng thầm, tưởng được chọn. Ai ngờ suốt buổi, đạo diễn Quách Bảo Xương không đả động một câu. Trải qua nhiều thử thách, Tư Cầm Cao Oa xúc động vì giành được vai diễn xuất sắc. Một lần tham gia sự kiện sau này, bà đã quỳ gối cảm ơn người phó đạo diễn thuyết phục Quách Bảo Xương giúp mình.
Đối với vai nam chính Bạch Cảnh Kỳ, đài CCTV tiến cử Khương Văn hoặc Trương Phong Nghị. Song, đạo diễn không thỏa hiệp, quyết giữ vai cho Trần Bảo Quốc. Tâm huyết với vai diễn này, Trần Bảo Quốc không nhận dự án khác trước khi Danh gia vọng tộc bấm máy trở lại. Rốt cuộc, ông đã đợi bốn năm, làm kinh tế gia đình eo hẹp, buộc phải bán nhà.
Lần đầu cầm kịch bản Danh gia vọng tộc, tôi đã biết đây là bộ phim 50 năm mới gặp được một lần.
44 tuổi, Trần Bảo Quốc diễn vai Bạch Cảnh Kỳ hào sảng và trọng tình nghĩa từ tuổi 18 tới khi về già. Trung bình mỗi ngày, ông thực hiện 70 cảnh phim. Nhiều khi, ông quay đến đêm khuya mới xong, về đến nhà không ngủ nổi vì tâm trạng còn nhiều hưng phấn bởi kịch bản mang lại. Ông hay dùng thuốc an thần hỗ trợ giấc ngủ. Có lần, ông lạm dụng thuốc dẫn đến nguy kịch.
Đó chính là nữ diễn viên Tưởng Lệ Văn. Ở lần quay đầu tiên năm 1996, Tưởng Lệ Văn được giao vai kỹ nữ Dương Cửu Hồng, một trong bốn người phụ nữ đi qua cuộc đời Bạch Cảnh Kỳ. Lần quay thứ hai, cô nhất quyết đòi đổi đóng Bạch Ngọc Đình, em gái của Bạch Cảnh Kỳ. Quách Bảo Xương bó tay, nhờ đạo diễn Cố Trường Vệ tới khuyên nhủ vợ cũng không được, đành chiều theo ý của Tưởng Lệ Văn.
Người đẹp bảo rằng cô đóng kỹ nữ lúc nào cũng được, nhưng nhân vật đặc sắc như Bạch Ngọc Đình không dễ gì gặp được. Bạch Ngọc Đình si mê một nghệ sĩ kinh kịch. Chủ động tỏ tình và cầu hôn anh nhưng thất bại, cô tự tổ chức lễ thành thân với bức ảnh chân dung của anh.
Danh gia vọng tộc có tới 80 tuyến vai rõ mặt rõ tên. Phim sở hữu một dàn diễn viên khách mời là những ngôi sao đình đám như đạo diễn Trần Khải Ca, nghệ sĩ Lý Tuyết Kiện, các diễn viên Ninh Tịnh, Khương Văn, Trương Phong Nghị... Bi hài nhất là đạo diễn Trương Nghệ Mưu trong vai đại thái giám Lý Liên Anh. Vì quá nhập vai, đến giờ nghỉ, ông vẫn dùng giọng điệu, cử chỉ của Lý Liên Anh khi hầu cận Từ Hy thái hậu để nói chuyện với đạo diễn.
Danh gia vọng tộc có sự góp mặt của bốn cặp vợ chồng. Triệu Khuê Nga, bà xã của Trần Bảo Quốc, đảm nhận vai Từ Hy thái hậu. Triệu Khuê Nga thường xuyên nhận vai phụ trong các phim do chồng đóng chính.
Ba cặp đôi còn lại của phim gồm Trương Khiêm (vai Hồ tổng quản) - Lý Bình (vai Bạch Nhã Bình); Lưu Chi Băng (vai Tuệ Năng hòa thượng) - Như Bình (vai vợ đầu của Bạch Cảnh Kỳ); Giả Tân Quang (vai con trai lớn của Bạch lão gia) - Triệu Linh Kỳ (vai Bạch phu nhân).
Phong Kiều (Theo Sogou, Sohu, KK News)
