Từ những lời "tự thú" trên, ông Trần Thanh Hải đã bị Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao đình chỉ công tác và cách chức Phó Viện trưởng. Mới đây Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận đã quyết định khai trừ ông Hải ra khỏi đảng.
Tuy nhiên, theo cơ quan điều tra, Phan Đình Hiển đã khăng khăng không thừa nhận đã hối lộ cho ông Hải; nên cho đến nay tội danh "đưa hội lộ'' và "nhận hối lộ" giữa ông Hải và Hiển đang lâm vào bế tắc.
Thế nhưng, chúng ta có thể nhận diện được Phan Đình Hiển đã làm những gì để rồi phải "chạy án" với ông Hải.
Theo tài liệu của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh, thành phần chính của cát đen bao gồm ilmenite, zircon, rutile. Đây là nguồn nguyên liệu chính để chế biến bột titan và titan kim loại.
Tuy nhiên việc quản lý khai thác, chế biến cát đen ở trong khu vực này đang là có sự bất cập giữa tỉnh Bình Thuận và Bộ Công nghiệp. Ở những khu vực có quặng như ở Sơn Mỹ (Hàm Tân), Tân Thuận, Tân Thành, Thuận Quý (Hàm Thuận Nam), Hòa Thắng (Bắc Bình), tình trạng khai thác trái phép tràn lan khiến hầu hết chính quyền địa phương không kiểm soát nổi.
Trong khi đó có một số doanh nghiệp chỉ việc xin giấy phép, đứng tên nhưng cũng không trực tiếp khai thác mà khoán cho một đầu nậu.
UBND tỉnh Bình Thuận đã nhiều lần đề nghị Bộ Công nghiệp phối hợp giải quyết dứt điểm nạn " cát đen" để giúp cho tỉnh thực hiện các dự án phát triển du lịch. Thế nhưng mọi chuyện còn bỏ ngỏ cho đến bây giờ.
Xí nghiệp Sa khoáng Hàm Tân là đơn vị trực thuộc công ty Phát triển khoáng sản 6 (PTKS 6) thuộc Tổng công ty Khoáng sản Việt Nam, có trụ sở nằm trên địa bàn xã Tân An (Hàm Tân, Bình Thuận).
Xí nghiệp này lại do ông Nguyễn Đức Thuấn, Giám đốc công ty PTKS kiêm Giám đốc Xí nghiệp và ông Phan Đình Hiển là Phó giám đốc; nhưng mọi họat động ở xí nghiệp này đều do ông Hiển toàn quyền quyết định.
Theo quyết định số 275 ngày 9/5/1997 của Tổng công ty Khoáng sản Việt Nam, Xí nghiệp Sa khoáng Hàm Tân chỉ được phép khai thác và chế biến sau đó có bổ sung thêm chức năng kinh doanh khoáng sản trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.
Hệ thống tổ chức xem ra khá chặt chẽ, nhưng không khác gì "treo đầu dê, bán thịt chó". Khi công ty khoán toàn bộ chi phí, lưu thông, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cho xí nghiệp là 91%, còn lại nộp cho công ty 9% trên doanh thu.
Được giao khoán và toàn quyền quyết định, từ tháng 10/2000 cho đến tháng 12/2002, ông Hiển chỉ tổ chức thu mua cát đen khai thác trái phép khu vực tỉnh Bình Thuận.
Điển hình là các phi vụ do ông Hiển chỉ đạo Cao Văn Thành xuất kho trái phép (không bằng phiếu xuất kho của Xí nghiệp mà bằng hợp đồng vận chuyển với xe ô tô) 3 mặt hàng của quặng cát đen gồm ilmenite, sản phẩm zircon và sản phẩm rutile vào bán tại kho Cát Lỡ ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Khi hàng đến cảng Cát Lỡ, ông Phan Đình Hiển tìm kiếm khách hàng; sau đó giao cho ông Trần Văn Thuân trực tiếp ký với một số đơn vị như: Chi nhánh công ty Xuất khẩu khoáng sản thuộc Bộ Thương mại, Chi nhánh công ty XNK cung ứng vật tư thiết bị đường sắt, Trung tâm XK và chuyển giao công nghệ, công ty PTKS 6, công ty TNHH Khánh Phong (do vợ ông Hiển làm Giám đốc) để hợp đồng ủy thác xuất khẩu quặng cát đen nhưng thực chất các đơn vị này chỉ đứng tên để hưởng 1 -1,2 % theo giá trị hợp đồng, còn lại do ông Trần Văn Thuân tự đi làm thủ tục xuất khẩu, vận chuyển và giao hàng.
Trong các phi vụ xuất khẩu cát đen tại cảng Cát Lỡ, những lô hàng nào không chiếm đoạt được thì ông Hiển mới làm thủ tục có phiếu xuất kho, nộp hợp đồng ủy thác cho kế toán theo dõi và thanh toán qua Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam để nhập quỹ của Xí nghiệp.
Nhưng đối với những lô hàng muốn chiếm đoạt thì ông Hiển và trợ lý không nộp chứng từ cho kế toán, không vào sổ sách mà trực tiếp thanh toán bằng tiền mặt với khách mua hàng để chiếm đoạt cá nhân.
Cơ quan điều tra đã thu thập được chứng cứ về 10 lô hàng quặng cát đen mà ông Hiển đã "nuốt trọn" từ năm 2000 đến năm 2002 gồm: 2.500 tấn ilmenite, 1.170 tấn zircon, 390 tấn rutile với tổng trị giá chiếm đoạt 3,9 tỷ đồng.
Ngày 11/11/2005, ông Phan Đình Hiển đã bị Cơ quan Điều tra thuộc Công an tỉnh Bình Thuận khởi tố và tạm giam cùng với thủ kho là Cao Văn Thành. Đến nay, gia đình ông Hiển đã nộp lại cho cơ quan điều tra 2,8 tỷ đồng để khắc phục hậu quả.
Theo Viện KSND tỉnh Bình Thuận, sắp tới vụ án Phan Đình Hiển sẽ được xét xử. Tuy nhiên, chúng tôi được biết, có nhiều khuất tất trong những phi vụ mua bán cát đen trái phép do ông Phan Đình Hiển gây ra mà cho đến nay cơ quan điều tra chưa làm rõ được.
Ví dụ như vụ ông Trần Thanh Hải đột ngột nộp lại số tiền 4.000 USD mà ông thừa nhận do ông Hiển đem lại nhà ông trước đó 1 tháng; nhưng ông Hiển đã không nhận và cơ quan điều tra đã bỏ ngỏ.
Theo dư luận, trong các phi vụ mua bán lậu cát đen ở Bình Thuận, ông Hiển đã thu lợi rất lớn và để che đậy cho những hành vi chiếm đoạt của mình, ông đã chi không nhỏ để bôi trơn" cho những phi vụ này mà trường hợp ông Hải tự giác khai báo đã chứng minh.
Tai hại nhất là việc mua bán quặng cát đen lậu của Hiển đã kích thích nhiều người dân sống ven biển phía Nam của tỉnh Bình Thuận lén lút khai khai thác cát đen làm ô nhiễm cả một vùng rộng lớn đang có lợi thế về tiềm năng du lịch. Đây là một bài học lớn cho công tác quản lý khoáng sản của các cấp nói chung.
(Theo Tiền Phong)