Xuân Nghĩa sinh ra và lớn lên trên quê nghèo thuộc tỉnh Bắc Ninh. Trong gia đình có bảy anh em, anh là út, cũng là người có ngoại hình giống anh cả Xuân Hinh nhất. Thuở thiếu thời, Xuân Nghĩa yêu nghệ thuật và chọn Chèo. Anh theo đuổi lĩnh vực này bằng các hoạt động tại Nhà hát chèo Tổng cục Hậu cần và hiện mang hàm Thiếu tá. Tính đến nay, sau gần 20 năm lao động chăm chỉ, Xuân Nghĩa đã tham gia gần 30 vở chèo cùng nhiều phim cũng như các tiểu phẩm hài. Khi lấn sân sang mảng này, anh được biết đến nhiều hơn và được khán giả nhớ mặt, nhớ tên qua từng vai diễn. Một số tiểu phẩm hài Tết như Mất vợ vì rượu, Đại gia chân đất, Bói lừa thua trộm chó có sự tham gia của anh đều được người xem đón nhận. Xuân Nghĩa nhiều tài lẻ nên có thể vừa viết kịch bản, diễn xuất, sản xuất, thậm chí tổ chức sự kiện, đảm nhận vai trò hoạt náo. Anh không nề hà công việc nào miễn mang lại niềm vui cho đời. Xuất hiện trong liveshow Tết vạn lộc 2019 của danh hài Công Vượng, Xuân Nghĩa giả gái. Đây không phải lần đầu anh vào vai phụ nữ vì trước đó đã khiến khán giả cười bò khi hóa thành người phụ nữ chua ngoa, Thị Mầu, Mẹ Đốp... 'Về mặt hình ảnh có thể nhiều người chưa biết đến tôi, chưa yêu thương tôi nhưng những khán giả đã từng xem Xuân Nghĩa biểu diễn, nhất là xem trực tiếp tại sân khấu, đều đánh giá rất tích cực', Xuân Nghĩa trải lòng về việc chưa nổi tiếng sau gần 20 năm hoạt động. Xuân Nghĩa đắt show ở tỉnh lẻ, miền quê hơn thành thị. Anh cho rằng phong cách của mình hợp thị hiếu khán giả thích sự chân thật, gần gũi. 'Nhiều vùng quê, cứ có lễ hội hay sự kiện gì là mời tôi về diễn. Rồi các chương trình gala Tết hoành tráng tổ chức ở hà nội như Xuân phát tài, Tết vạn lộc, tôi cũng có dịp tham gia', anh chia sẻ. Ngoài diễn xuất, nam diễn viên góp mặt trong nhiều chương trình với vai trò hoạt náo. Anh đóng vai Chú Cuội để khuấy động chương trình đón Trung Thu cho các em thiếu nhi. Mới đây, nghệ sĩ Xuân Nghĩa nhận lời tham gia phim hài Tết Thiếu gia chấm phẩy cùng người bạn thân là diễn viên Cường Cá. Bộ phim dự kiến phát sóng dịp Tết Nguyên Đán 2019, có sự góp mặt của đạo diễn Minh Tít trong vai trò khách mời. Bộ phim kể về chuyện tình của thiếu gia họ Trần do Cường Cá thủ vai – một công tử con nhà giàu bị tật ở chân nên đi chấm phẩy. Trong một dịp đến bar, thiếu gia họ Trần vô tình gặp Linh và nhanh chóng có tình cảm. Những diễn biến tiếp theo xoay quanh cuộc chinh phục của Trần với Linh, nảy sinh nhiều tình huống éo le nhưng gây cười. Xuân Nghĩa thủ vai phụ nhưng ấn tượng. Minh Tít hóa thân Việt – đối thủ của Trần. Vân Anh