New Balance được bày bán lẫn lộn với Henkee tại siêu thị ở Thượng Hải |
Hàng "ca ba", "ca đêm", hay "ca ma" chỉ là cách gọi châm biếm của các điều tra viên đóng tại Châu Á để chỉ hình thức gian lận này.
Hầu hết các hãng lớn thường lảng tránh vấn đề này vì e ngại làm khách hàng hoang mang, tổn hại tới uy tín thương hiệu. Nhưng trên thực tế, những sản phẩm "ca ba" đè nén cả hàng chính, gây ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín gia công của những nền kinh tế lao động rẻ.
Sâu nở thời tự do
Trong thời buổi công nghệ in ấn, scanning và 3D hiện đại như ngày nay thì chẳng khó khăn gì để bắt chước, copy ra những sản phẩm giả như thật. Đấy chính là nguyên nhân dẫn đến việc nhiều nhà thầu phụ gia công làm thừa ra số lượng hàng đặt từ các hãng lớn để tuồn ra ngoài kiếm lời. Họ bỏ mặc những thiệt hại mà các công ty chính ngạch phải hứng chịu từ việc hàng hóa "ca ba" phá giá trên thị trường.
Mới đây, một công ty Mỹ đặt hàng 20.000 bộ trang phục ở một xí nghiệp nước ngoài. Chỉ trong 2 ngày lao động, nhà thầu gia công đã hoàn thành đơn hàng, nhưng họ lại làm thêm 10.000 bộ trong những ca đêm. Nhà sản xuất Mỹ nghi ngờ nhà thầu này đã sử dụng những loại vải chất lượng thấp hơn để phục vụ những ca thêm này.
Tuy nhiên, theo Vincent Volpi - Giám đốc PICA, một công ty bảo vệ thương hiệu nổi tiếng thì rất nhiều trường hợp, các sản phẩm "ca ba" có chất lượng chẳng kém gì hàng chính hiệu. Đơn giản, bởi nhà gia công kiếm được nguồn nguyên liệu giá hạ và muốn dựa danh tiếng hãng lớn để kiếm lời. Nhưng đa phần sản phẩm "ca ba" đẹp và trông chẳng khác hàng thật đều có chất lượng kém.Những sản phẩm này tung ra thị trường khiến nhiều hàng thật ế ẩm, chết oan vì người tiêu dùng mất tín nhiệm với hàng giả trước đó rồi.
Cũng từ việc làm lậu ngoài ca đó, Daniel C.K Chow, sở hữu một công ty thực phẩm tên tuổi ở bang Ohio, Mỹ buộc phải hủy bỏ những hợp đồng sản xuất, bao gói ở Trung Quốc, bởi những rắc rối khi công ty tìm thấy sản phẩm giả đóng trong gói "xịn" của công ty. Tính tới nay có hàng nghìn vụ gian lận ca ba bị bóc gỡ nhưng xem ra đó chỉ là phần nổi của tảng băng trôi.
Tuột mất quyền chủ động
Tự do hóa thương mại, đầu tư tạo cảm hứng cho các hãng lớn đổ vốn ra nước ngoài gia công nhằm tận dụng lợi thế so sánh để hạ chi phí đầu vào. Nhưng vấn nạn "ca ba" khiến nhiều nhà đầu tư nước ngoài nản lòng. Bởi mỗi khi đi gia công (outsourcing), chuyển gánh nặng sản xuất cho các xí nghiệp nước ngoài, kèm với đó là chính hãng phải tiết lộ những chi tiết đặc chủng, bí quyết chế biến và cả bản vẽ thiết kế. Hay nói khác đi là chính hãng phải sẵn sàng từ bỏ quyền kiểm soát trong vấn đề sở hữu trí tuệ, bí kíp nhà nghề. Nhưng rủi thay, lợi bất cập hại, nhiều khi vốn chưa thu về thì tên tuổi đã bị phai nhạt bởi hàng ngoài luồng.
Peter Humphrey, Chủ tịch công ty quản lý rủi ro China Whys có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết: "Thất bát chẳng phải là điều khó hiểu, bởi tại những nền kinh tế mới luật pháp thường rất lỏng, lại thêm nạn tham nhũng khiến việc kiểm tra, thị sát dễ bị bịt mắt". Cũng theo ông Peter Humphrey, "chỉ cần một ai đó tuồn mẫu ra cho anh em hay người thân có xưởng cũng có thể gây hậu quả lớn. Tới khi bạn phát hiện thì đã có cả tá công ty, xí nghiệp đang nhái thương hiệu của bạn trên thị trường".
Những trường hợp này không phải chỉ nổi cộm trong ngành công nghiệp may mặc, mà ở nhiều lĩnh vực như hóa chất, dược... đều có cả. Trong một nỗ lực chừng như vô vọng, New Balance, một hãng giày thể thao Mỹ đã phải chấm dứt hợp đồng gia công với nhà gia công Hong Kong, Horace Chang, nhưng lợi nhuận vẫn thôi thúc nhà sản xuất Châu Á này chuyển hướng ca ba sang nhái hẳn những sản phẩm na ná của New Balance để đánh lừa người tiêu dùng.
(Theo Diễn Đàn Doanh Nghiệp)