Làng Do Lộ (thuộc xã Yên Nghĩa, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây) vốn nổi tiếng là làng buôn gỗ. Từ khi Nhà nước đóng cửa rừng thì hàng trăm chủ nhảy ngay sang buôn nhà sàn cổ. Ăn theo đó là hàng trăm thợ mộc người bản địa, chưa kể một số thành viên từ địa phương khác tìm về mượn đất làm ăn.
 |
| Một "Văn phòng giao dịch" nằm ngay trên đường làng Do Lộ. |
Ngày và đêm, hàng chục xe tải vẫn âm thầm nối đuôi chở những xe “củi” từ khắp ngả rừng Tây Bắc theo quốc lộ 6 đổ về Do Lộ, rồi tiếp tục tỏa đến các khu trang trại mà không bị cơ quan nào ngăn chặn.
Theo anh Tư, một chủ xưởng gỗ, 3-4 năm trước để kiếm một nhà sàn cổ chỉ cần lang thang một ngày vì “hàng” có sẵn ngay tại thị xã Hòa Bình hoặc các làng bản cách đó vài cây số, nhưng giờ đây phải ngược lên tận Sơn La, Lai Châu, Yên Bái, Lào Cai, lặn lội vào tận chốn rừng thiêng nước độc may ra mới “chộp” được một dinh cơ cổ của người Mường, Tày, Thái. Mấy năm trước, tuần nào dọc quốc lộ 6 qua làng Do Lộ cũng chất từng đống cột, kèo, xà, ván (nhà đã tháo tung) với hàng nghìn mét khối gỗ lù lù ở hai bên đường. Từ khi dân nội thành Hà Nội và nhiều “tiểu khu” ăn uống, du lịch ở Gia Lâm, Sóc Sơn (Hà Nội), Hà Đông, Sơn Tây, Xuân Mai, Hòa Lạc (Hà Tây), Việt Trì (Phú Thọ), Đại Lải, Phúc Yên (Vĩnh Phúc), Lương Sơn (Hòa Bình)... đua nhau chơi mốt nhà sàn cổ thì toàn bộ kho gỗ phế liệu trên mới biến thành tiền và được dọn sạch.
Khi khách yêu cầu mua một ngôi nhà cổ, Tư liền cam đoan: “Bọn em bảo đảm săn được cho anh ngôi nhà mỹ mãn, nhưng giá cả và phương án làm ăn phải để bọn em bàn thảo, mai mới trả lời anh được”. Bởi “chơi loại hàng này không chỉ một mình bọn em mà phải cả đường dây mới mò ra. Bây giờ hàng hiếm, biểu giá thay đổi từng ngày”. Hiện Tư đang có một mối nhà ở tận một làng nằm sát biên giới Việt - Lào. Nhà của trưởng bản, 300 tuổi, dựng bằng gỗ gụ, chò, táu… "Nếu thỏa thuận xong với khách thì bọn em mới đặt vấn đề với chủ đường dây”, Tư nói. Giá được đưa ra là 1,5 triệu đồng/m2.
 |
|
Công trường” phục chế nhà sàn, nhà cổ của họa sĩ Mạnh Đức nằm ngay dưới chân đê Do Lộ. |
Ở Do Lộ hiện có những người mang danh chủ xưởng gỗ nhưng thực chất lại là “trùm” cả đường dây buôn nhà sàn từ làng bản về thành phố.
Nhiều tay trùm mà khách sộp ở Hà Nội, Hà Tây, Phú Thọ... không ai lạ mặt như trùm Dân, ngoài 40 tuổi, một tay lão luyện trong giới buôn nhà sàn cổ. Hay trùm Đối, người đang nắm một xưởng mộc lớn nằm ngay mặt quốc lộ 6 với gần chục thợ mộc tinh nhuệ. Toàn bộ gỗ trong xưởng của anh ta là các chi tiết được tháo ra từ hàng trăm nhà sàn cổ. Các thợ mộc chỉ là một bộ phận trong đường dây làm ăn có nhiệm vụ “mông má”, tân trang và phục dựng nhà sàn cho khách ngay tại thực địa sau khi tiếp nhận đống gỗ từ đội quân chuyên vận chuyển ở rừng về. Nhưng số người cắt rừng vượt suối, cắm chân rết vào từng làng bản, trường kỳ mai phục mới chính là đội quân chủ lực của anh ta. Từ khi có “cơn sốt” nhà sàn, đến nay trùm Đối đã cất được vài chục ngôi nhà ở khắp nơi quanh Hà Đông, Hà Nội.
Nhưng đáng mặt đại gia phải là “công ty kinh doanh nhà sàn” của trùm Nguyễn Văn Mậu - “dân thổ” nhà sàn Hòa Bình dạt về Do Lộ đóng đô từ 10 năm trước. Đang đang nắm cả trăm “chân rết” cắm khắp miền Bắc, trùm Mậu không từ bất cứ nhà sàn, nhà cổ nào, từ ngôi nhà vài chục năm đến niên đại vài trăm năm còn đậm dấu tay thống lý, thầy mo, trưởng bản; từ loại mini 50-70 m2 đến loại ngũ đại đồng đường 150-200 m2.
Mỗi nhà sàn trên mua tại gốc (bản) chỉ 20-30 triệu đồng, thậm chí mấy làng ở huyện Mai Châu, Đà Bắc (Hòa Bình) mới đây còn “thanh lý” vội cả một dãy nhà sàn với giá chỉ 6,7-10 triệu đồng/ngôi; nhưng khi chở về thành phố “mông má”, lắp ghép nguyên dạng cho khách, các ông trùm thường nhét túi 100-120 triệu đồng.
Hiện các trùm đang vào cuộc đua. Họ không chỉ dừng lại những ngôi nhà bình dân có giá 100-200 triệu đồng mà đang nhắm tới những ngôi nhà cổ độc đáo nhất giá tới 400-500 triệu đồng bằng gỗ chò, đặc biệt là gỗ lim và pơmu thì 1-2 tỷ đồng/ngôi.
Nhà nước chỉ cấm khai thác, buôn bán gỗ rừng chứ không cấm buôn bán gỗ đã qua sử dụng và tất nhiên gỗ nhà sàn, nhà cổ đã sử dụng từ vài chục đến trăm năm rồi. Không ít chủ hộ dân tộc Tày, Mường, Thái thấy dân Do Lộ lên trả 10-30 triệu đồng một ngôi nhà cũ kỹ, “chỉ là thứ gỗ phế liệu”, ngon ăn quá đã gật đầu bán. Bán xong chính họ lại cầm búa vào rừng đốn gỗ về dựng nhà mới...
