- Rất nhiều ý kiến không đồng ý khi chị tách rời 2 khái niệm múa truyền thống - múa dân gian và những phát ngôn của chị về "múa tuyên truyền", chị nghĩ sao?
- Đối với tôi, truyền thống và dân gian là hai khái niệm khác hẳn nhau. Dân gian là giá trị mang tính vùng miền, còn truyền thống ở cấp độ cao hơn, nó thể hiện những giá trị mang tính xuyên vùng miền, tính bác học. Ở Việt Nam, chúng ta xác định không rõ ràng hai khái niệm này và có khi đánh đồng nó. Khi tôi nói như vậy một số người đã phản ứng, nhưng dần dần họ hiểu ra.
Về múa tuyên truyền, tôi nghĩ có thể xem nó là một khái niệm, và ta nên có một tên gọi chính xác cho nó. Một vở múa đưa ra những nội dung phản ánh một vấn đề mang tính chính trị nào đó thực ra cũng rất cần thiết. Tôi đơn giản chỉ muốn đề xuất những tên gọi chính xác rạch ròi hơn trong từng khái niệm mà thôi.
- Trong một số vở đương đại của chị như "Ngày xửa ngày xưa", "Hạn hán và cơn mưa" đều sử dụng diễn viên là những người già, những người mà bấy lâu không còn tham gia vào đời sống văn hóa, bảo thủ và dường như không thuộc về nghệ thuật nữa. Chị đã thuyết phục họ như thế nào để họ tự tin đứng trên sân khấu?
- Tôi đã đi nhiều làng quê ở Thái Bình với mục đích duy nhất là gặp gỡ, tiếp xúc với những người nông dân ở đây. Những người phụ nữ mà tôi muốn đưa lên sân khấu, trở thành một phần trong vở múa của tôi, là những người sống suốt đời chỉ trong một cái làng, nhưng họ và những ngôi làng của họ đã từng trải qua chiến tranh. Và tất nhiên là họ đã từng tiếp xúc với những người Pháp, người Mỹ. Ký ức chiến tranh của họ rất rõ ràng. Tôi không tìm cách thuyết phục họ trở thành diễn viên mà tôi đến chỉ để nói với họ những điều trong ký ức của họ đã sẵn có. Chúng ta múa là để tưởng niệm những người đã hy sinh trong cuộc chiến tranh VN.- Trong vở "Hạn hán và cơn mưa" 2, cũng là một vở múa về đề tài chiến tranh. Chị định kể tiếp câu chuyện gì vậy?
- Hạn hán và cơn mưa 2 tập trung vào chủ đề: Chúng ta hãy nói không với chiến tranh. Người ta hay nói thế hệ già và thế hệ trẻ. Hai hệ thống ấy đại diện cho cái cũ và cái mới, cái hôm qua và cái hôm nay. Hệ thống cũ là một cái gì đã ổn định, từng ngày nó vẫn đứng yên một chỗ. Còn hệ thống mới là hệ thống công nghệ, nó phát triển mỗi ngày, liên tục update. Ký ức chiến tranh của hệ thống cũ và hệ thống mới rất khác nhau. Đa số những người của hệ thống cũ đã trải qua chiến tranh. Còn hệ thống hôm nay đã qua chiến tranh. Nhưng không phải vì thế mà họ không có ký ức của chiến tranh. Chỉ có điều những ký ức mà họ có là những ký ức ảo, nó được hình thành bởi thông tin, sách vở, Internet. Hạn hán và cơn mưa 2 là đề tài chiến tranh nhưng chiến tranh mang tính toàn cầu chứ không chỉ ở VN. Tôi có thể dựng vở này ở một nước khác, nhưng tôi chọn VN vì đây là một đất nước đã trải qua chiến tranh. Bằng một cách nào đó tôi nói với các bạn trẻ của hệ thống hôm nay, rằng cha mẹ đã để lại cho chúng ta một thế giới đầy chiến tranh, tiền và quyền lực. Và chúng ta cố gắng không để lại cho con cháu mình trong tương lai một thế giới giống như thế giới mà cha mẹ chúng để lại. Cách tốt nhất để nói không với chiến tranh để có hòa bình.
Ea Sola Thủy.
- Múa đương đại là một ngôn ngữ hoàn toàn mới, ở đó đề cao yếu tố tâm trạng, xúc cảm của từng nhân vật, không lệ thuộc vào động tác và khước từ mọi khuôn mẫu có sẵn. Vậy, khi làm việc với các diễn viên chị thường nói gì với họ?
- Tôi nói: các động tác cơ thể của các bạn thể hiện chính xác những điều bạn tưởng tượng suy nghĩ về câu chuyện mà bạn đang kể với khán giả. Tôi muốn mỗi diễn viên, tùy cá tính, vị trí, thân phận của mình mà thể hiện xúc cảm khác nhau. Với các diễn viên trẻ tôi muốn họ hãy sống đúng với thời đại và đi hết hệ thống của mình. Bởi vì khán giả sẽ cảm nhận cuộc sống bằng chính tâm huyết của họ thể hiện trên sân khấu.
- Dần dần múa đương đại đã trở thành một khái niệm nghệ thuật quen thuộc với một bộ phận khán giả Việt Nam. Nhưng với số đông, đây vẫn là thứ nghệ thuật xa lạ và... khó hiểu. Theo cách của chị thì khán giả nên đến thưởng thức loại hình nghệ thuật này với một tâm thế như thế nào?
- Đối với tôi, đương đại trước hết là một thái độ. Cần một thái độ thưởng thức nghệ thuật không đóng khung, không lệ thuộc vào các nguyên tắc đã được quy ước. Tất nhiên là múa đương đại vẫn còn khá mới mẻ với không chỉ khán giả mà cả những nghệ sĩ hoạt động trong nghành múa ở Việt Nam. Chúng ta cần thêm thời gian, không gian, sự cảm và hiểu của khán giả để không phải múa đương đại chinh phục chúng ta, mà để chúng ta trở thành chính nó. Nhưng cũng cần phải nói thêm rằng có rất nhiều cái bịm bợm, giả dối mang danh đương đại. Nghệ thuật vị nhân sinh là nghệ thuật không có giả dối. Nếu người nghệ sĩ mưu cầu cá nhân quá nhiều, thứ nghệ thuật mà anh ta mang đến cho khán giả là không đích thực.
- Có thể thấy không nhiều nghệ sĩ đi theo con đường nghệ thuật múa đương đại của Ea Sola. Chị nghĩ sao về điều này?
- Trong lúc lao động nghệ thuật, va đập với đời sống và bạn nghề, tôi nhận ra có nhiều người đi cùng tôi trên con đường tôi đang đi. Tất nhiên, không quá nhiều nhưng là nhiều hơn tôi tưởng. Và tôi tin con đường của tôi đi luôn có sự tiếp nối. Tôi không có nhiều ham muốn dựng vở riêng cho mình nữa mà muốn giúp đỡ người đi chung đường với tôi, để 10 năm, 20 năm sau chúng ta sẽ xây dựng được những tư tưởng, những tác giả thực sự "bền", tạo ra một hình ảnh mới về Việt Nam trong nghệ thuật múa.- Là một nghệ sĩ danh tiếng đồng thời cũng là một nghệ sĩ sống và hoạt động nghệ thuật ở nhiều quốc gia, chị có thể nhận xét gì về người phụ nữ Việt Nam hiện đại?
- Tôi nhận thấy là chỗ đứng của chị em Việt Nam hôm nay vẫn chưa vững chắc. Ở thành thị thì có vẻ yên lòng hơn, nhưng phụ nữ ở các vùng nông thôn vẫn thụ động, chịu đựng. Họ thực sự chưa có nhiều thay đổi. Cuộc đời của họ không khác gì cuộc đời của bà, của mẹ mình bao nhiêu. Rất nhiều trong số họ chưa dám nhìn nhận đúng về bản thân, về vẻ đẹp mà họ có. Họ cũng không có được cái nhìn đúng về đàn ông.
- Chị nói cần đàn ông nhưng tại sao vẫn chưa lập gia đình?
- Tôi không có ý định lập gia đình. Và không sinh con chỉ vì ý nghĩ mình sẽ nương tựa vào nó lúc tuổi già. Bởi vì chính đó là cách thể hiện tính ích kỷ vĩ đại của con người. Họ muốn có con không chỉ vì chính đứa con đó, mà vì chính bản thân mình. Họ lo sợ tuổi già, nỗi cô đơn và sự bất trắc...
(Theo Đẹp)