Xã Hương Trạch, huyện Hương Khê, là "thủ phủ" của bưởi Phúc Trạch với 360 ha, trung bình mỗi hộ sở hữu từ một sào đến 2 ha đất, trồng 50 đến 400 cây.
Ông Cao Quốc Hội, chủ tịch xã Hương Trạch, cho biết đây là cây chủ lực phát triển kinh tế của địa phương. Mỗi vụ, một gia đình thu về từ 10 triệu đồng đến 200 triệu đồng tiền bán bưởi tùy theo diện tích trồng.
"Mức thu nhập phổ biến của các hộ dân trên địa bàn từ 70 đến 80 triệu đồng", ông Hội nói.
Toàn xã có 7 cây bưởi được gắn biểu hiệu "cây đầu dòng", được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh thẩm định đủ điều kiện để nhân giống.
Những cây khỏe mạnh, cho quả đều ba vụ sẽ được chọn để chiết cành, ghép mắt. Cành cây chiết có đường kính từ 1,5 đến 2 cm, được khoét nhỏ một miếng, sau đó bôi đất, bọc túi nylon, vài tháng sau tự ra rễ. Lứa bưởi mới thường được trồng vào tháng 2 hoặc tháng 10 hàng năm, cho quả sau hơn 2 năm.
Để ánh nắng không chiếu vào làm rám vỏ bưởi và tránh bị côn trùng đốt, nhiều gia đình mua túi bọc bưởi được làm bằng giấy màu vàng pha lẫn nylon, dài 35 cm, ngang 30 cm, giá 1.200 đồng.
Trước khi hái, người dân ra vườn tháo túi bọc đem xếp lại cất trong nhà, sang vụ sau dùng tiếp. Một túi bọc bưởi có thể dùng trong hai vụ.
Ông Bùi Văn Phượng, 61 tuổi, trú thôn Phũ Lễ, cho biết cây bưởi có vòng đời 12-19 năm, sau đó phải thay mới. Trung bình mỗi cây tán rộng khoảng 4,5 m, cao 5 m, cho khoảng 100 quả, có cây gần 300 quả.
"Tôi trồng 50 gốc bưởi, vụ này ước tính thu về hơn 50 triệu đồng sau khi trừ các chi phí như tiền giống, phân bón", ông Phượng nói.
Khi cây bưởi trĩu quả, người dân chống cọc tre ở phía trên cành để quả không bị sà xuống đất gây thối, hư hỏng.
Cuối tháng 8 là chính vụ bưởi. Thương lái đến xã đặt vấn đề với gia chủ rồi mua luôn cả vườn bưởi hàng trăm gốc. Họ sau đó thuê người đến hái quả đem bỏ vào rổ, bì tải, rồi dùng xe đẩy chở đi nhập cho đối tác.
Quả bưởi thường nặng 1- 1,7 kg. Giá bán tại vườn chia làm ba loại: Loại nhỏ 10.000 đồng một quả, vừa 20.000 đồng, lớn 30.000 đồng. Khi ra thị trường, mức giá được đẩy lên từ 5.000 đến 10.000 đồng mỗi quả.
"Bưởi Phúc Trạch mọng nước, tép giòn, vị ngọt xen lẫn chua thanh, được người dân địa phương xem là đặc sản quý. Ngoài bán kiếm lời, tôi thường hái biếu họ hàng phương xa", bà Nguyễn Thị Phong, 70 tuổi, trú thôn Tân Trung, nói trong lúc hái quả.
Các vườn bưởi luôn nhộn nhịp người ra vào buôn bán, khuân vác. Một vườn bưởi 5 sào trồng 100 gốc, các lao động sẽ mất một ngày để thu hái.
Những trái bưởi tròn căng, vàng ươm được người dân xếp gọn trong xe đẩy. "Năm nay bưởi xuống giá, nguyên nhân do ảnh hưởng của Covid-19. Năm ngoái, quả bưởi cỡ lớn giá 60.000 đồng, nay giảm còn một nửa", Chủ tịch xã Cao Quốc Hội cho hay.
Đầu giờ chiều mỗi ngày, người dân trong xã dùng xe máy và ôtô chở những bao tải đựng bưởi ra chợ ở trung tâm huyện Hương Khê bán.
"Một ngày tôi nhập khoảng 1.000 quả bưởi cho các đại lý. Sau khi trừ công đi thu mua, vận chuyển, lãi khoảng 300.000 đồng", một tiểu thương cho biết.
Ngoài bán trên địa bàn, bưởi Phúc Trạch còn được tiêu thụ tại Hà Nội và TP HCM...
