Do đó, Mỹ thu hút những tên buôn lậu ma túy táng tận lương tâm nhất, xảo quyệt nhất và táo bạo nhất. Mỗi năm, theo quan thuế Mỹ, có 60 triệu người vào nước Mỹ trên 675.000 chuyến bay dân sự và tư nhân, 6 triệu người khác đến bằng đường biển, 370 triệu người bằng đường bộ. Hơn 90.000 tàu bè vào các hải cảng Mỹ, chở theo trên 9 triệu container và 400 triệu tấn hàng, chưa kể 157.000 tàu nhỏ khác (như du thuyền...) cặp bến cảng.
Trong số người ra vào đó, có những tên buôn ma túy thuộc những băng đảng buôn bán và cung cấp khác nhau đến từ Nam Mỹ (cocaine, heroin, cần sa, methamphetamine, esctasy, LSD...) bằng nhiều ngả, kể cả đường bộ qua Mexico, đường biển dọc theo bờ biển Mexico và qua vùng biển Caribê.
Danh sách các nước nằm trong đường dây này và tất nhiên trên bảng “phong thần” của Mỹ rất dài: quần đảo Bahamas, Bolivia, Brazil, Burma, Colombia, CH Dominica, Ecuador, Guatemala, Haiti, Jamaica, Mexico, Panama, Paraguay, Peru, Venezuela. Các băng nhóm Colombia là đầu nậu của đường dây chiếm đến 65% lượng cocaine vào nước Mỹ. Giá cả 1 kg cocaine tại Mỹ dao động từ 12.000-35.000 USD.
Heroin, một mặt hàng tiêu thụ khác, vào nước Mỹ từ bốn nguồn cung cấp: Nam Mỹ (Colombia), Mexico, Đông Nam Á (chủ yếu từ Myanmar) và Tây Nam Á/ Trung Đông (chủ yếu từ Afghanistan). Giá cả heroin ở Mỹ rất cao: 40.000-200.000 USD/kg.
Methamphetamine cũng là một loại ma túy “thịnh hành”. Ngoài lượng methamphetamine “nội địa” sản xuất chủ yếu là các tiểu bang Georgia, Florida và California, còn có nguồn cung cấp từ Mexico, thậm chí từ Đông Nam Á, từ các “lò” ở Myanmar do “quân đội thống nhất của người Wa” sản xuất.
Câu hỏi đặt ra là các đường dây này có chạy qua VN không?
Tháng 7 vừa qua, Phú Thọ xét xử vụ án Pùa A Chứ, Pùa A Chư, Giàng A Chu... buôn lậu ma túy, với tổng cộng 22 bị can (trên tổng số người dính líu lên đến cả trăm người) và 1.479,27 bánh heroin (tương đương 963kg heroin), “vận chuyển và kinh doanh” trong thời gian từ năm 1999-2004).
Các bị can khai giá mua ở Lào khoảng 60 triệu VND/ bánh. Chỉ tính riêng “tổng đại lý” Pùa A Chứ với 1.383 bánh heroin, khoảng 866 kg (và 15 kg thuốc phiện) cũng đã là một số tiền lớn, khoảng 50 tỷ VND, xoay vòng trong năm năm, bình quân 10 tỷ VND/ năm. Số lượng heroin trong vòng năm năm như thế có thể xem là lớn. So sánh: tổng lượng heroin bị tịch thu trên toàn nước Mỹ năm 2.000 là 1.673 kg.
Pùa A Chứ là một “kẻ vận chuyển” hay là một “ông chủ”? Báo chí, khi tường thuật phiên tòa, đã gọi y là “tổng đại lý”. Nếu thế thì “ông chủ” là ai? Làm thế nào mà một “nông dân” ở một xã miền núi Tây Bắc (xã Chiềng Khừa, Mộc Châu, tỉnh Sơn La) lại có thể xoay vòng vốn đến 50 tỷ VND chỉ trong vòng 5 năm?
75.000 USD mà Pùa A Chứ khai là “thực lãi”, khoảng 1,2 tỷ VND, là tiền công “vận chuyển” và rằng y chỉ là một mắt xích của một đường dây nào đó? Thượng nguồn của đường dây đó là từ nước ngoài hay trong nước? Đường dây đó kết thúc ở VN như là một thị trường “đầu cuối” hay sẽ tiếp tục chuyển sang một nước khác?...
Theo báo cáo năm 2001 của DEA, heroin tinh chế từ Myanmar và Lào được đưa vào VN qua ngả Thái Lan và Lào, chuyển tiếp xuống tàu đến các thị trường ma túy quốc tế. Heroin từ Lào vào VN bằng thuyền trên sông Mekong, hay bằng tàu từ vịnh Thái Lan và biển Đông.
Heroin còn vào bằng các tuyến đường bộ lớn đến các cảng lớn của VN, sau đó xuống tàu sang Hong Kong, Đài Loan, Philippines, Singapore và các nơi khác. Một ngả khác để quá cảnh VN là từ Trung Quốc. Cần sa thì từ Campuchia qua, đến TP HCM trên xe tải, rồi xuống tàu đến các thị trường quốc tế, hoặc ra Bắc rồi sau đó đưa vào Trung Quốc.
Theo báo cáo 2002 của Bộ Ngoại giao Mỹ: biên giới Việt - Lào, đặc biệt là ở các tỉnh Tây Bắc (Lai Châu, Sơn La) cùng các tỉnh Bắc Trung bộ như Nghệ An, Hà Tĩnh và Thanh Hóa, là những con đường chính nhập ma túy vào VN, chiếm đến hơn 60% lượng heroin cùng các chất gây nghiện khác bị tịch thu. Một số lượng ma túy khác cũng vào từ Campuchia và Lào qua ngả TP HCM và sau đó xuống tàu sang Singapore hoặc Malaysia. Báo cáo này cũng cho rằng đường dây ma túy nhắm sang Australia hơn là đến Mỹ.
Thế nhưng trong báo cáo năm 2005, DEA đã cho rằng “không có bằng cớ về bất cứ chất ma túy nào sản xuất tại VN đã sang đến Mỹ”. VN được đưa ra khỏi danh sách các nước sản xuất và trung chuyển ma túy của Mỹ.
Tuy nhiên, báo cáo này cũng nhấn mạnh “hiện các cơ quan an ninh thi hành pháp luật ngoại quốc không tin rằng các băng đảng ma túy “đại gia” quốc tế đã vào VN, mà là những nhóm tương đối nhỏ, 5-15 tên, đã tổ chức các vụ buôn lậu này”. Và không vì thế mà không có nguy cơ: “DEA nghĩ rằng do lẽ VN đã trở nên hấp dẫn hơn như là một nước quá cảnh, việc các băng đảng “đại gia” nhảy vào trở nên gần kề hơn”.
Theo Tuổi Trẻ, để chống lại nguy cơ này, VN từ lâu đã có nhiều hoạt động tăng cường hợp tác chống ma túy với một số nước, trong đó có một hiệp định ký với Mỹ năm 2003, có hiệu lực năm 2004.
Báo cáo 2005 cho biết tháng tám năm ngoái, một lớp tập huấn do các chuyên gia hải quan và biên phòng Mỹ đã được tổ chức tại Hà Nội; một tuần sau, các phương pháp mới học đã được áp dụng trong khi phát hiện một vụ chuyển lậu ma túy sang Australia. Một số sĩ quan an ninh VN sang Thái Lan học về công tác bài trừ ma túy. Tuy nhiên, báo cáo này cũng phàn nàn rằng sự hợp tác mới chỉ dừng lại ở đó, chưa đến mức chia sẻ thông tin hoặc cho phép nhân viên bài trừ ma túy Mỹ sang VN hoạt động.
Trong khi đó, nhật báo Hàn Quốc Korea Times 15/5 cho biết hôm 6/5 trước đó, tướng tư lệnh cảnh sát Hàn Quốc Huh Joon Young đã đến Hà Nội ký một hiệp định hợp tác chống ma túy và khủng bố, bao gồm cả việc chia sẻ thông tin về các tội phạm trong hai lĩnh vực này, tăng cường hợp tác điều tra, trao đổi sĩ quan cảnh sát...
Tám chuyên gia về ma túy của Hàn Quốc đã sang VN tổ chức tập huấn trong hai tuần về bài trừ ma túy. 20 sĩ quan VN sang Hàn Quốc tập huấn. Lý do của quy mô hợp tác, theo Korea Times, là do Hàn Quốc được Cơ quan Bài trừ ma túy quốc tế (International Narcotics Control Board) xếp hạng là nước khuôn mẫu trong công tác này. VN cũng đã hợp tác chặt chẽ với các nước ASEAN trong mục tiêu “Một ASEAN không ma túy vào năm 2015”.