Tiến sĩ - Bác sĩ Trần Huỳnh (Wynn Huynh Tran) là giảng viên ĐH Y Khoa California Northstate University, người sáng lập Tổ chức giáo dục y khoa VietMD.net và Trung tâm Y khoa Wynn Medical Center. Giữa bối cảnh dư luận Việt Nam hoang mang trước hàng loạt ca bệnh nhi dương tính với ấu trùng sán lợn, anh đưa ra nhận định riêng bằng cách trả lời những câu hỏi cơ bản về vấn đề này.
1. Làm sao để ngăn ngừa sán lợn cho con/em tôi?
- Ăn thức ăn nấu chín hoàn toàn và rửa rau cải thật sạch. Sán lợn sống được do chu kỳ sinh học (như hình) liên tục phát triển. Chỉ cần ăn uống sạch sẽ, luộc thịt lợn chín hoàn toàn thì sẽ ngăn ngừa được bệnh.
Thông thường, người bị nhiễm sán lợn do ăn thịt lợn gạo không nấu chín (ví dụ như nem chua). Những miếng thịt này chứa các nang có đầu sán lợn, khi vào trong ruột người, một đầu bám chặt vào thành ruột, liên tục lớn, dài ra thành các đốt sán liên tiếp nhau. Sau đó, các đốt sán chứa đầy trứng được thải ra môi trường bằng đường phân hay đôi khi tự chui ra khỏi hậu môn.
Lợn bị nhiễm sán lợn thường do ăn rau cải có phân người chứa trứng của sán lợn. Trứng sán lợn sau khi được lợn ăn vào sẽ tạo các ấu trùng chui qua thành ruột để vào máu và đến các cơ quan, từ từ phát triển thành các nang sán lợn. Chẩn đoán lợn bị nhiễm sán nhờ tìm thấy nhiều nang sán lợn như hình hạt gạo có trong thịt lợn.
Chu trình phát triển của sán lợn cho thấy ít khi có sán lợn trưởng thành trong ruột lợn, trong khi sán lợn trưởng thành thường trong ruột người. Trong trường hợp người ăn rau cải có dính phân chứa trứng sán thì các trứng này khi vào ruột người sẽ tạo ra các ấu trùng chui qua ruột, vào máu rồi hình thành các nang sán lợn tại các vùng dưới da, mắt và não.
2. Làm sao chẩn đoán sán lợn?
- Cách tốt nhất để chẩn đoán là tìm các đốt sán trong phân và dựa vào bệnh sử của bệnh nhân (sống trong môi trường có sán lợn, ăn uống trong môi trường không vệ sinh).
Phương pháp ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay - là một kỹ thuật sinh hóa sử dụng chủ yếu trong miễn dịch học để phát hiện sự hiện diện của một kháng thể hoặc kháng nguyên trong một mẫu) không phải xét nghiệm dùng để chẩn đoán vì bình thường ở người nhiễm sán lợn chỉ có con sán trưởng thành nằm trong ruột; không có ấu trùng sán hay nang sán chui vào máu để có cơ hội tiếp xúc với hệ miễn dịch tạo ra kháng thể đặc hiệu sán lợn.
Xét nghiệm ELISA tìm sán lợn chỉ được cho chỉ định trên các người thăm khám thấy có các nang dưới da, trong cơ, hay siêu âm thấy có các nang nghi nang sán có trong não, mắt, hay các cơ quan khác. Thử nghiệm ELISA chẩn đoán nhiễm sán lợn có thể sẽ cho nhiều trường hợp dương tính giả nếu không có các kháng nguyên đặc hiệu cao cho sán lợn. Xét nghiệm ELISA phải luôn đi cùng với khám lâm sàng để xác định chẩn đoán với tỷ lệ bạch cầu eosinophil trong máu cao (trên 7%).
Xét nghiệm ELISA tràn lan sẽ gây hoang mang, tốn tiền, thêm bệnh và không có kết quả.
3. Trị sán lợn có khó không?
- Không khó. Chỉ cần gặp bác sĩ, uống thuốc theo chỉ dẫn và ăn uống sạch sẽ.
Bác sĩ Trần Huỳnh cho biết thêm, ở Mỹ có khoảng vài nghìn ca nhiễm sán lợn mỗi năm mà phần lớn từ các nước đang phát triển mang bệnh vào.
Tiến sĩ - Bác sĩ Trần Huỳnh