Luận văn cho những trường thuộc khối xã hội giá "mềm" hơn, khoảng 2 triệu đồng. Còn tại các trung tâm chuyên "tư vấn, viết đồ án, luận văn thuê" giá cả có cao hơn với 4-5 triệu cho một đồ án tốt nghiệp, 25-30 triệu cho một luận án thạc sĩ. Đó là kết quả khảo sát về giá cả trong thế giới mua bán chất xám ngầm.
Tuấn, SV ĐH Bách Khoa Hà Nội, mặc dù đang chuẩn bị tốt nghiệp nhưng vẫn kịp làm thêm 2 bài tập lớn, 2 đồ án theo "đơn đặt hàng". Tuấn bắt đầu vào "nghề" viết thuê đồ án tốt nghiệp từ đầu năm 2005, còn bài tập lớn hay thiết kế môn học thì đã quen làm từ năm 2002. Sở dĩ Tuấn có được "nghề tay trái" này là do 1 cậu bạn tên Hùng chuyển việc cho. Hiện, tiếng tăm làm đồ án thuê của Tuấn đã "nổi" trong giới SV. Đến giờ, con số đồ án chính xác Tuấn đã làm chính bản thân cậu cũng không thể nhớ nổi. Nhưng theo Tuấn đây cũng là một cách bán chất xám. Chỉ trong 4 tuần viết đồ án thuê, cậu có thể kiếm được 4 triệu đồng, vừa có tiền tiêu, vừa củng cố kiến thức. Làm gia sư bây giờ chỉ dành cho SV năm nhất, năm 2 thôi". Hẳn nhiên, Tuấn phải là một SV giỏi, bởi không phải ai cũng có khả năng "sản xuất" đồ án nhanh và có "chất lượng" đến vậy.
Không chỉ dừng lại ở những đồ án do SV thuê nhau viết, một số người nhanh nhạy với thời cuộc đã thành lập ra trung tâm chuyên "tư vấn, viết đồ án, luận văn thuê". Đọc tờ rơi quảng cáo phát xung quanh khu vực ký túc xá ĐH Bách Khoa với nội dung "Nhận tư vấn, viết luận văn, luận án cho sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh thuộc lĩnh vực khoa học". Trong vai người cần thuê viết luận văn thạc sĩ kinh tế, PV An Ninh Thủ Đô đến 1 trung tâm như thế. Anh Sơn chủ trung tâm đề nghị đưa ngay đề tài với lời hứa chắc như đinh đóng cột: "Một tuần sau trung tâm sẽ đưa cho bạn phác thảo đề cương để nộp cho người hướng dẫn. Nếu được duyệt, luận văn sẽ được triển khai làm ngay". Anh Sơn cũng không quên quảng cáo thêm: "Những người tư vấn, viết thuê tại trung tâm này đều là giảng viên những trường đại học có uy tín cả đấy".
Đối lập với đội ngũ đi bán tri thức, những người thuê viết luận văn, đồ án thường là những người yếu kém về trình độ, đến kỳ thi tốt nghiệp mà kiến thức và môn học, ngành học chỉ lõm bõm, đại khái. Nhưng bù lại, họ lại có nhiều tiền để thuê người "bưng cơm" bày trước mặt. Họ có thể bỏ ra vài triệu đồng đề mua 1 bản đồ án, luận văn tốt nghiệp. Tuỳ theo chất lượng và đối tượng phục vụ mà giá cả luận văn, đồ án được phân tầng từ thượng vàng đến hạ cám. Chất lượng luận văn bởi thể cũng tỷ lệ thuận với số tiền mà người thuê bỏ ra.
Bên cạnh việc mua bán tri thức dưới hình thức viết thuê như trên, những người đang làm luận văn tốt nghiệp cũng có thể dễ dàng mua vài cuốn luận văn cùng đề tài về "xào xáo" lại biến của người thành của mình. Chỉ 1 cửa hàng photo trên đường Tạ Quang Bửu đã có tới gần 50 đề tài luận văn kỹ thuật, chủ yếu của các khoa: CNTT, Điện tử, Tự động hoá... được bán với giá 15.000-20.000 đồng/cuốn. Còn tại khu tập thể ĐH Kinh tế Quốc dân Hà Nội, ở hàng photo nào khách hàng cũng có thể kiếm luận văn thuộc mọi đề tài: kinh tế, thương mại, ngân hàng, tài chính... Tại đây, các ông chủ, bà chủ quán photo đã có sẵn tất cả các loại luận văn cài trong máy tính. Khách hàng chỉ việc xem qua và copy vào đĩa mềm, giá dao động từ 300-400 đồng/trang.
Hoàng, SV ĐH Thương mại đã từ Cầu Giấy xuống ĐH Kinh tế Quốc dân để mua luận văn. Hoàng thổ lộ: "Trường em và trường Kinh tế có nhiều chuyên ngành giống nhau. Em thấy chất lượng luận văn bán ở đây cũng khá hơn ở dưới trường em, chỉ việc mua vài cuốn về thay đổi một số nội dung là xong".
Như vậy, nạn mua bán luận văn không chỉ giới hạn ở trường này, trường kia mà đã lan ra khắp các trường ĐH trên địa bàn Hà Nội. Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Lợi, Hiệu trưởng ĐH Ngoại ngữ - ĐH QGHN, không giấu nỗi bức xúc: "Đương nhiên chất lượng giáo dục bị giật lùi, nhưng theo tôi vấn đề nguy hiểm nhất là tư cách, đạo đức của con người bị xuống cấp. Những người đi mua chất xám của người khác về biến hoá thành của mình thật là sự phỉ báng. Không phải bàn cãi gì nữa, đó là những người có bằng giả, có tri thức giả. Thử hỏi sau khi tốt nghiệp, ra trường, những con người này làm sao có thể mang lại những "sản phẩm thật" cho xã hội?".
Chưa có con số thống kê đầy đủ nào về nỗi đau "cử nhân giấy, tiến sĩ giấy", nhưng muôn nẻo đường đến với tấm bằng tốt nghiệp như hiện nay buộc chúng ta phải suy nghĩ.